وَالنَّهَارَ لِتَسْكُنُوا فِيهِ وَلِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ»؛ بگو: «به من خبر دهيد اگر خداوند شب را تا قيامت بر شما جاودان سازد، آيا معبودى جز خدا مى‌تواند براى شما روشنايى بياورد؟! آيا نمى‌شنويد؟!» بگو: «به من خبر دهيد اگر خداوند روز را تا قيامت بر شما جاودان كند، كدام معبود غير از خداست كه شبى براى شما بياورد تا در آن آرامش يابيد؟ آيا نمى‌بينيد؟!» و از رحمت اوست كه براى شما شب و روز قرار داد، تا هم در آن آرامش داشته باشيد، و هم براى بهره‌گيرى از فضل خدا تلاش كنيد، و شايد شكر نعمت او را به جا آوريد». [1]

خلاصه اينكه شب و روز از نعمتهاى بى‌بديل الهى است؛ ولى سرحدّ كمال آن همان است كه در سوره ضحى آمده است. يعنى روز وقتى كه ضُحى باشد نعمت كامل است، زيرا هنگامى كه دو سه ساعت از طلوع آفتاب مى‌گذرد هم روشنايى سراسر جهان را فرا مى‌گيرد و هم گرماى متعادلى به همه موجودات مى‌رسد. در زمستان گرماى آن ساعت سردى روز را به شدّت مى‌كاهد و در تابستان گرماى آن ساعت قابل تحمّل است. همان‌گونه كه شب زمانى به كمال مى‌رسد كه دو سه ساعت از آغاز آن بگذرد، و تاريكى همه جا را فرا گيرد، و سر و صداهاى ناشى از فعاليّتهاى روزانه تدريجاً فرو نشيند، و آمد و شدهاى ابتداى شب قطع گردد، و آرامش و آسايش كامل براى استراحت فراهم گردد.

سوگند به روز و شب براى چه؟

سؤال: چرا خداوند متعال در اين سوره به دو نعمت بزرگ شب و روز سوگند ياد كرده است؟ به تعبير ديگر مقسم له كدام است، و اين قسمها براى چيست؟

جواب: آيه شريفه‌ «مَا وَدَّعَكَ رَبُّكَ وَمَا قَلَى‌» مقسم له است، و دو قسم مذكور براى مضمونى است كه در اين آيه شريفه آمده است. توضيح اينكه: «ضحى» بسان «وحى الهى» و «ليل» همانند «قطع موقّت وحى» است. چرا كه شب به طور موقّت روز را قطع‌

[1]. قصص، آيات 73- 71.