قسم به اين دو دادگاه (دادگاه كوچك درون وجود انسان، و دادگاه عظيم جهان آخرت) كه خداوند متعال قادر بر آفرينش دوباره انسان براى حضور وى در دادگاه جهان آخرت خواهد بود.

انسان وقتى به اين نكات و ظرائف قرآن فكر مى‌كند در مى‌يابد كه الفاظ و تعبيرات قرآن چقدر دقيق و حساب شده است.

مقسم له: معاد جسمانى‌

سؤال: خداوند متعال براى توجّه به چه مطلب مهمّى به دادگاه كوچك وجدان بيدار انسانها در دنيا، و دادگاه بزرگ روز قيامت در جهان آخرت سوگند خورده است؟

پاسخ: معاد جسمانى مطلب مهمّى است كه خداوند براى اثبات آن، دو قسم ياد كرده است. توجّه كنيد:

« «أَيَحْسَبُ الْإِنسَانُ أَلَّنْ نَّجْمَعَ عِظَامَهُ»؛ آيا انسان مى‌پندارد كه هرگز استخوانهاى او را جمع نخواهيم كرد؟!»

برخى از مفسّران قرآن معتقدند كه آيه فوق جمله محذوفى دارد كه آن را تفسير مى‌كند. يعنى آيه مذكور قرينه و شاهد بر آن جمله محذوف است. آن جمله به شرح زير است:

«لتبعثنّ جميعاً يوم القيامة؛ بدون شك تمام انسانها در روز قيامت مبعوث مى‌شوند».

آيه مورد بحث شبيه آيات آخر سوره يس است. طبق آنچه در آن آيات آمده، مرد عرب بيابانى استخوان پوسيده‌اى پيدا كرد و با خود گفت:

«لَاخْصِمَنَّ مُحَمَّداً»

دليل دندان شكنى براى نفى معاد كه پيامبر مسلمانان از آن دفاع مى‌كند يافتم. اين استخوان را در جلوى آن حضرت خرد مى‌كنم، و روى زمين مى‌ريزم، سپس از او مى‌پرسم چه كسى قادر است اين استخوان خرد شده را دوباره به شكل انسان بازگرداند؟ خدمت‌