خطاهاى مردم، كوشش فراوان جهت يارى مؤمنان، ترك حسد و حرص و مانند آن.

د) خلق عظيم اشاره به صفات برجسته‌اى است كه در آيات اوليّه سوره مؤمنون آمده است، توجّه كنيد:

« «قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ* الَّذِينَ هُمْ فِى صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ* وَالَّذِينَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ* وَالَّذِينَ هُمْ لِلزَّكَاةِ فَاعِلُونَ* وَالَّذِينَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ* ... وَالَّذِينَ هُمْ لِامَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ* وَالَّذِينَ هُمْ عَلَى صَلَوَاتِهِمْ يُحَافِظُونَ* أُوْلَئِكَ هُمْ الْوَارِثُونَ* الَّذِينَ يَرِثُونَ الْفِرْدَوْسَ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ»؛ مؤمنان رستگار شدند؛ آنها كه در نمازشان خشوع دارند، و آنها كه از لغو و بيهودگى روى گردانند، و آنها كه زكات را انجام دهند، و آنها كه دامان خود را (از آلوده شدن به بى‌عفّتى) حفظ مى‌كنند؛ ... و آنها كه امانتها و عهدهاى خود را رعايت مى‌كنند، و آنها كه بر نمازهايشان مواظبت مى‌نمايند، (آرى!) آنها وارثانند. (وارثانى) كه بهشت برين را ارث مى‌برند وجاودانه در آن خواهند ماند».

بنابراين كسانى كه واجد صفات هفت‌گانه بالا باشند داراى خلق عظيم هستند.

ه) منظور از خلق عظيم محافظت بر نمازهاست. بنابراين، انك لعلى خلق عظيم، يعنى اى پيامبر بى‌شك تو به نماز اهميّت مى‌دهى و بر آن مواظبت دارى.

و) احتمال ششم كه در تفسير مجمع البيان نيامده و ما آن را مطرح مى‌كنيم اينكه:

تمام آنچه در احتمالات پنجگانه بالا آمد از مصاديق خلق عظيم است؛ هر چند منحصر در آن نيست. بنابراين تفسير، خداوند به قلم و ابزار نوشتن سوگند ياد مى‌كند كه پيامبرش تمام اخلاق ويژگيهاى اخلاقى برجسته را دارد. اخلاق فردى، اخلاق اجتماعى، اخلاق ميدان جنگ، اخلاق به هنگام صلح، اخلاق خانه و خانواده، اخلاق جامعه، اخلاق در سفر، اخلاق در وطن و خلاصه اينكه آن حضرت واجد تمام صفات فضيلت اخلاقى هست و از همه رذيله‌هاى اخلاقى پاك و مبرّا مى‌باشد.

اخلاق اسلامى:

اكنون كه فهميديم برجستگيهاى اخلاقى پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله در چه جايگاه رفيعى‌