الف) قلم وحى و علم پروردگار.

ب) قلم فرشتگانى كه مأمور ثبت و ضبط اعمال هستند.

ج) تمام انواع قلم.

و احتمال سوم از همه قويتر به نظر مى‌رسد.

جالب اينكه قلم عصر نزول قرآن، قلم نى بود. يعنى حدود يك وجب از نى كه در بيابانها مى‌روييد را مى‌گرفتند و نوك آن را مى‌تراشيدند و با آن مى‌نوشتند. خداوند به يك وجب نى، كه نمونه‌هاى فراوانى از آن در بيابانها وجود داشت، قسم ياد كرده است. و اين نشانه عظمت قلم است كه در مباحث آينده پيرامون رمز اهميّت آن بحث خواهيم كرد.

سوگند دوم: قسم به «ما يسطرون»

چهار احتمال در تفسير «ما يسطرون» كه سوگند دوم را تشكيل مى‌دهد، مطرح شده است:

الف) «ما يسطرون» سطورى است كه نوشته مى‌شود. يعنى قسم به قلم و آنچه مى‌نويسد.

ب) «ما يسطرون» چيزى است كه به سطرها و خطها نظم مى‌بخشد. توضيح اينكه: در زمانهاى گذشته كه دفترها و كاغذها خط كشى شده نبود، و به همين جهت نوشته‌ها معمولًا كج و غير مستقيم نوشته مى‌شد، براى تنظيم سطور و جلوگيرى از اعوجاج در نوشتار، مقوّا يا فلزى به اندازه صفحه كاغذ تهيّه مى‌كردند. كه بر روى اين صفحه كاغذى يا فلزى به اندازه سطور لازم بر روى كاغذى كه مى‌خواستند روى آن بنويسند سوراخ وجود داشت. نخهايى را بر روى اين سوراخها از بالا به پايين كشيده بودند، كاغذ مورد نظر را روى اين وسيله مى‌گذاشتند و بر اثر فشار بر روى آن صفحه، خطرهاى نامرئى روى صفحه كاغذ ايجاد مى‌شد. سپس بر روى آن خطها مى‌نوشتند، و بدين صورت نوشته‌ها مستقيم و بدون اعوجاج مى‌شد.