پيامبر صلى الله عليه و آله رسيد و قولنامه را تقديم آن حضرت كرد. حضرت رسول صلى الله عليه و آله نيز درخت را به همسايه آن مرد بخيل بخشيد. و به اين ترتيب آن خانواده فقير صاحب يك درخت خرما در دنيا، وابوالدحداح صاحب نخلى در بهشت شد. در برخى از كتب تفسيرى آمده كه هر زمان پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله نخلى را مشاهده مى‌كرد كه شاخه‌هاى آن به فضاى خانه ديگرى رفته، به ياد درخت نخل ابوالدحداح در بهشت مى‌افتاد.

سؤال: آيا داستان مذكور شأن نزول آيات اوّليّه سوره ليل است، يا مصداقى از مصاديق آن مى‌باشد؟ به تعبير ديگر آيا اين داستان قبل از نزول آيات مذكور رخ داده، سپس آيات مورد بحث در رابطه با آن داستان نازل شده، كه اصطلاحاً آن را شأن نزول مى‌گويند، يا ابتدا آيات نازل شده و بعداً چنين حادثه‌اى رخ داده و آن حادثه مصداقى از مصاديق متعدّد آيات مورد بحث شده است؟

پاسخ: ظاهراً داستان مورد اشاره شأن نزول نيست، بلكه مصداق آيات مذكور است. چرا كه سوره ليل همان‌گونه كه از مضمون و نحوه آياتش پيداست و مفسّران نيز به آن تصريح كرده‌اند، از سوره‌هاى مكّى است. و مى‌دانيم كه درخت نخل در مكّه كه سرزمين خشك و بى‌آب و علفى است، وجود نداشت. و لهذا نمى‌توان باور كرد قصّه مذكور در مكّه و به هنگام نزول آيات مورد بحث رخ داده است، بلكه به نظر مى‌رسد در مدينه اتّفاق افتاده، و مصداق آيات مورد بحث مى‌باشد.

مقسم له:

پس از بيان داستان فوق- چه شأن نزول باشد، يا مصداق- به شرح و تفسير مقسم له مى‌پردازيم، توجّه كنيد:

« «إِنَّ سَعْيَكُمْ لَشَتَّى‌»؛ سوگند به شب تاريك، قسم به روز روشن، و سوگند به خالق مذكّر و مؤنّث، كه تلاش و كوشش شما انسانها متفاوت است. برخى همچون ابوالدحداح سخاوتمندند و به فكر آسايش خويش در جهان آخرت هستند. و برخى نيز همچون صاحب نخل بخيلند و فقط به اين دنيا مى‌انديشند. و در نتيجه هر گروه‌