1. تفاوت محتوايى‌

سوره‌هاى مكّى غالباً درباره مبدأ، معاد، توحيد، خداشناسى، صفات خدا، قيامت، بهشت، جهنّم، عالم برزخ و مانند آن سخن مى‌گويد. و به تعبير ديگر به اصلاح اعتقادات مسلمانان پرداخته و اين كار مقتضاى عقل و حكمت و قاعده لطف است.

زيرا دوران پيامبرى پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله در مكّه، دوره سازندگى زيربناهاى اعتقادى است. بدين جهت طبق روايتى تمام تلاش آن حضرت در مدت ده سال مكّه تبليغ شعار لا اله الا اللَّه بود. همه زحمتها، شكنجه‌ها، محروميّتها، محاصره‌ها، سرزنش‌ها، تهمتها و تحمّل ساير مشكلات براى جا انداختن اين شعار اساسى وبنيادى بود.

امّا سوره‌هاى مدنى چنين هدفى را پى نمى‌گيرد، بلكه به مسائل اجتماعى، اخلاقى، احكام، آداب، جنگ و صلح، فروع دين و امورى كه مربوط به تشكيل حكومت اسلامى است، مى‌پردازد.

2. تفاوت شكلى‌

آهنگ و چينش سوره‌هاى مكّى كوتاه و كوبنده است. يعنى آيات آن كوتاه و لحن آيات داغ و كوبنده است، برخلاف سوره‌هاى مدنى كه آياتش طولانى ولحن آيات آن ملايمتر است؛ و اين يكى از ابعاد فصاحت وبلاغت قرآن مجيد به شمار مى‌رود. به تعبير ديگر، خداوند متعال آيات را به تناسب اوضاع و شرايط نازل كرد؛ در مكّه كه پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله با مشركان و دشمنان اسلام درگيرى و برخورد بيشترى داشت، آيات كوبنده و كوتاه نازل مى‌شد، ولى در مدينه كه بيشترين برخورد پيامبر صلى الله عليه و آله با مسلمانان بود لحن آيات تغيير كرد، لحنى نرم و ملايم و آياتى نسبتاً طولانى و بلند. براى اثبات اين مطلب سوره صافّات را، كه از سوره‌هاى مكّى است، با سوره بقره كه از سوره‌هاى مدنى است مقايسه‌اى كوتاه مى‌كنيم:

سوره صافّات كه 182 آيه دارد تنها هفت صفحه است، امّا سوره بقره كه 48 صفحه از قرآن را فرا گرفته، 286 آيه دارد؛ يعنى تعداد آيات سوره بقره دو برابر آيات سوره‌