گستره عمل صالح:

همان‌گونه كه گذشت عمل صالح بسيار گسترده است، و اختصاص به نماز و روزه و زيارت و مانند آن ندارد. راه سازى، تعليم و تربيت، فراهم كردن وسائل ازدواج جوانان، اصلاح ذات البين، تلاش براى آزادى زندانيان، كمك به بيماران صعب العلاج، ساخت مساجد و مدارس و حسينيّه‌ها، فراهم كردن كار براى بيكاران، كمك به قطع وابستگى كشورهاى اسلامى و مانند آن، كه همراه با نيّت پاك انجام پذيرد، همه جزء اعمال صالح شمرده مى‌شود.

پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله دايره عمل صالح را گسترده‌تر از آنچه ذكر شد بيان كرده است، فرمود:

«الْايمانُ بِضْعَةٌ وَ سَبْعُونَ شُعْبَةً، اعْلاها شَهادَةُ انْ لا الهَ الَّا اللَّهُ، وَ ادْناها اماطَةُ الْاذى‌ عَنِ الطَّريقِ‌

؛ ايمان هفتاد و چند شعبه دارد، مهمترين آن شهادت بر يگانگى پروردگار عالم، و كمترين آن برطرف كردن موانع از سر راه مسلمانان است». [1]

يعنى اگر هنگام عبور از كوچه، پوست ميوه‌اى را مشاهده كرديد كه اگر پاى كسى روى آن قرار گيرد، ممكن است به زمين بخورد و صدماتى بر وى وارد گردد، و يا حتّى ضربه مغزى شود، و شما اين مانعِ را از وسط كوچه برداشتيد، عمل صالحى انجام داده‌اى كه خداوند ثواب آن را در پرونده اعمال شما ثبت و ضبط مى‌كند.

بنابراين زمينه انجام اعمال صالح براى همه وجود دارد، و اين كار نياز به ابزار و امكانات خاصّى ندارد تا در انحصار گروه خاصّى در آيد.

نتيجه اينكه تمام انسانها در معرض سقوط به اسفل سافلين هستند، مگر كسانى كه بذر ايمان را در نهال خانه دل كاشته، و با اعمال صالح آن را رشد داده، و از ميوه‌هاى آن خود و ديگران بهره‌مند مى‌شوند.

[1]. عوالى اللئالى، ج 1، ص 431. روايت مذكور با كمى تفاوت در صحيح مسلم، كتاب الايمان، باب 12، ح 58 نيز آمده است. متن آن حديث چنين است: «الايمان بضع و سبعون، او بضع و ستون شعبة، فافضلها قول لا اله الا اللَّه و ادناها اماطة الاذى عن الطريق و الحياء شعبة من الايمان». روايت فوق با اندكى تفاوت در مسند احمد، ج 2، ص 379 نيز آمده است.