شده، دنيا را تيره و تار مى‌كند، و ظهور حضرت جرقّه‌اى در آن تاريكى است، كه بسان سپيده صبح دل جاهليّت نوين را مى‌شكافد، و تاريكى‌هاى حاصل از آن را از بين مى‌برد. معتقدان به اين تفسير، جمله «جاهلية اولى» كه در آيه 33 سوره احزاب آمده را قرينه‌اى بر تحقّق جاهليّت ديگر گرفته، و آن را جاهليّت قبل از ظهور مى‌دانند.

بنابراين، همان‌گونه كه بعثت پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله دل تاريكى جاهليّت اولى را شكافت، و آفتاب عالمتاب اسلام دنياى آن روز را روشن كرد، ظهور حضرت حجة ابن الحسن العسكرى عليه السلام نيز قلب جاهليّت مدرن را نشانه مى‌گيرد، و آفتاب ظهور تمام تيرگيها و تاريكيهاى ناشى از آن را از بين مى‌برد.

نتيجه اينكه براى فجر چهار تفسير ارائه شد كه البتّه با هم منافاتى ندارند، و امكان دارد كه همه آن معانى مدّ نظر خداوند متعال در آيه مذكور باشد.

مقسم له:

پس از روشن شدن مقسم به و سوگندهاى پنجگانه و اهميّت فوق العاده آنها، اكنون اين پرسش مطرح مى‌شود كه هدف از اين قسم‌ها چيست؟ چرا خداوند به اين وقايع مهم سوگند ياد كرده است؟ آنچه را كه خداوند بخاطر آن، اين قسمهاى مهم را ياد كرده چيست؟

در نگاه اوّل به نظر مى‌رسد كه مقسم له ذكر نشده است، ولى چنين نيست. زيرا اوّلًا: پس از سوگندهاى پنجگانه بلافاصله مى‌فرمايد:

« «هَلْ فِي ذَلِكَ قَسَمٌ لِّذِى حِجْرٍ»؛ آيا در آنچه گفته شد، سوگند مهمّى براى صاحب خرد نيست؟!».

يعنى اين قسمها براى انسانهاى عاقل، سوگندهاى مهمى محسوب مى‌شود و انسان عاقل هم بى‌جهت سوگند مهم نمى‌خورد، تا چه رسد به خداوند خالق عقل و خرد. بنابراين شكّى نيست كه خداوند براى چيز مهمّى سوگند ياد كرده است.

و ثانياً: جمعى از مفسّران معتقدند كه جواب قسم در آيه 14 همين سوره آمده‌