حج مى‌تواند حلقه اتّصال علما و انديشمندان جهان اسلام باشد. اگر ترتيبى دهند كه كنفرانسهاى علمى مختلفى پس از اعمال حج كه حجّاج فرصت كافى دارند، تشكيل شود، و علما و دانشمندان مسلمان كشورهاى مختلف در آن شركت كرده، و به طرح ديدگاههاى علمى خود بپردازند، بدون شك باعث ترقّى و رشد فكرى و فرهنگى مسلمين خواهد شد.

4. فلسفه اقتصادى‌

اگر تعجّب نكنيد در روايات آمده كه حج باعث تقويت مسائل اقتصادى نيز مى‌شود. [1]

25 كشور اروپايى اتّحاديّه‌اى تشكيل داده، و مشغول غارت مردم دنيا هستند. چرا 50 كشور مسلمان اتّحاديّه اقتصادى پر قدرتى تشكيل نمى‌دهند، تا از وابستگى رهايى يابند؟

تفسيرهاى مختلف، براى آيه واحد!

همان‌گونه كه گذشت، براى سوگندهاى پنجگانه تفسيرهاى مختلفى ذكر شده كه يك نمونه آن به تفصيل بيان شد، و اينك به تفسير دوم مى‌پردازيم. امّا قبل از بيان تفسير ديگر، لازم است به سؤالى پاسخ گفته شود، و آن اينكه:

آيا ممكن است يك آيه قرآن تفسيرهاى مختلفى داشته باشد؟ آيا تفسيرهاى مختلف براى آيه واحد جايز نيست؟

پاسخ: اين كار اشكالى ندارد، همان‌گونه كه در برخى از روايات از حضرات معصومين عليهم السلام چنين چيزى نقل شده است. به عنوان مثال در تفسير آيه 32 سوره مائده دو تفسير مختلف از امام صادق عليه السلام به ما رسيده است. ابتدا توجّه شما را به آيه شريفه و ترجمه آن، و سپس به حديث مورد نظر جلب مى‌كنيم:

[1]. وسائل الشيعه، ج 8، ص 7، ح 15.