و بالاخره در جمله‌هاى آخر مى‌فرمايد زنده كردن قرآن به اين است كه همه بر گِرد آن جمع و متحد شوند و ميراندن آن اين است كه از آن پراكنده شده هر يك راهى را براى خود در پيش گيرند!

گذشته از آنچه گفته شد، اهتمام اسلام را به اجتماعات بزرگتر از دو موضوع زير نيز مى‌توان استفاده نمود:

1- از نظر اسلام اهميت هر نماز جماعت به مقدار تعداد شركت كنندگان در آن مى‌باشد، و نيز ثواب مساجد، از مسجد بازار و قبيله گرفته تا مسجد جامع شهر و مساجدى كه به همه مسلمانان تعلق دارد و بالاخره مسجدالحرام كه بزرگترين مركز اجتماع اسلامى است متناسب با موقعيت اجتماعى آنها مى‌باشد.

2- اسلام در شرايط خاص تشويق فراوانى به تكثير نسل و ازدياد جمعيت نموده است. پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم مى‌فرمايد:

«اطْلُبُوا الْوَلَدَ فَانِّي مُكاثِرٌ بِكُمُ الْامَمَ غَدًا» [1]

فرزند بخواهيد زيرا من در روز رستاخيز به فراوانى جمعيت شما مباهات مى‌كنم.

در اينجا توجه به يك نكته ضرورت دارد و آن اينكه: ممكن است كثرت جمعيت در پاره‌اى از جوامع توليد ناراحتيها و مشكلاتى از نظر كمبود مواد غذايى و مانند آن بكند، ولى اين مشكلات موقتى و استثنايى هرگز نمى‌تواند ارزش ذخاير انسانى را براى يك اجتماع كم كند، اين‌

[1]. حرّ عاملى، وسائل الشيعه 14/ 3، روايت 6.