اين فاجعه بزرگ را گرفت‌ [1]. (البته در مورد وليد بعضى احتمال تعمد هم داده‌اند).

5- سوء ظن، محبت و دوستى را خاموش و نفاق و دو رويى را در ميان دوستان پرورش مى‌دهد، زيرا چنين كسى در ظاهر ناچار است تظاهر به دوستى با رفقاى خود كند در حالى كه در باطن چنين نيست و نسبت به آنها بدبين مى‌باشد، و همين طرز رفتار موجب پرورش روح نفاق و دو رويى در او خواهد گرديد.

خلاصه مفاسد و زيانهاى اجتماعىِ سوء ظن و بدگمانى بيش از آن است كه معمولًا تصور مى‌شود، و آنچه در بالا گفتيم در حقيقت قسمتى از اين مفاسد مى‌باشد.

زيانهاى فردى سوء ظن‌

سوء ظن و بدبينى گذشته از زيانهاى اجتماعى از نظر فردى نيز زيانهاى فراوان و غير قابل جبرانى دارد كه در اينجا به چند قسمت مهم آن اشاره مى‌شود:

1- بدبينى سرچشمه ناراحتى روح و عذاب جسم و اضطراب‌و نگرانى خاطر است. افراد بدبين غالباً ناراحتند و بر اساس توهماتى كه درباره‌اشخاص و حوادث دارند فوق‌العاده رنج مى‌برند. آنها از معاشرت با افراد كه يكى از وسايل عادى و مؤثر نشاط روحى است گريزانند زيرا كلمات يا

[1] شرح اين شأن نزول را در «تفسير نمونه» ذيل آيه 6 سوره حجرات مطالعه‌فرماييد.