(1)

فايده بحث از فلسفه احكام‌

پذيرفتيم كه بحث درباره فلسفه احكام براى ما مجاز است ولى ما كه مى‌دانيم خداوند حكيم است و هيچ يك از كارهاى او بى‌حساب نيست و حتما دستورات و قوانين او طبق مصالح و مفاسدى است، بنابراين چه لزومى دارد كه به فلسفه تك تك احكام پى ببريم آيا همين مقدار آگاهى اجمالى- كه هيچ حكمى بى‌حكمت نيست- كافى نيست؟

(2) جواب اين سؤال اين است كه «علم تفصيلى» به فلسفه و علل احكام فايده‌اى دارد كه در علم اجمالى- كه در بالا به آن اشاره شد- حاصل نمى‌شود.

زيرا هنگامى كه انسان به مصالح يك تكليف واجب پى ببرد يا از مفسده يك تكليف حرام آگاه شود به يقين انگيزه قويترى براى انجام آن تكليف و ترك اين حرام پيدا مى‌كند، همانطور كه اگر شخص بيمارى به خواص داروهايى كه براى او تجويز شده به طور تفصيل مطّلع شود و از ضرر و زيانهاى چيزهايى كه براى او ممنوع شده است آگاه گردد، انگيزه قويترى براى مصرف كردن اين داروهاى تلخ و خوددارى از خوردن غذاهاى ممنوع خوشمزه، پيدا مى‌كند و به يقين يكى از علل طرح اين مباحث در كلمات پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم و ائمه معصومين- سلام اللّه عليهم اجمعين- همين مسأله است.

(3) نتيجه اين كه: اوّلا ما حق داريم از فلسفه احكام بحث كنيم و ثانيا اين بحث، صرفا يك بحث علمى نيست و فايده عينى و عملى براى عموم مكلّفين دارد. با اين بحث كوتاه درباره فلسفه احكام به بحث «علل تحريم ربا» بازمى‌گرديم.

(4) آنچه از آيات قرآن و روايات معصومين- عليهم السّلام- و تحليل عقلى در مورد فلسفه تحريم ربا استفاده مى‌شود، اين است كه تحريم اين كار زشت و قبيح حد اقل پنج نكته مهم و دليل عمده دارد.