«وجوبى» يا «واجب» همراه احتياط آمده باشد يا احتياط مطلقى باشد كه قبل يا بعد از آن فتوايى بر خلاف نباشد.

در موارد احتياط واجب، وظيفه مقلّد آن است كه يكى از دو كار را انجام دهد: يا به احتياط عمل نمايد و يا به فتواى مجتهدى كه از نظر علمى پايين‌تر از مجتهد اعلم ولى بالاتر از مجتهدهاى ديگر است (فالأعلم) رجوع كند.

اصطلاحات فقها در ارتباط با انجام تكاليف:

الف) اطاعت و عصيان، انقياد و تجرّى‌

«اطاعت‌» عبارت است از اينكه مكلّف طبق امر و نهى پروردگار رفتار نمايد، يعنى عملى را كه واجب يا مستحب است بجا آورد و حرام و مكروه را ترك كند.

«عصيان‌» آن است كه مكلّف، خدا را نافرمانى كند. يعنى واجب را ترك كند يا حرام را مرتكب گردد، كه به آن «معصيت» نيز مى‌گويند. (با ترك مستحب و انجام مكروه، معصيت تحقّق نمى‌يابد)

«انقياد» يك امر قلبى است كه در جايى به كار مى‌رود كه انسان كارى را با علم يا گمان آن كه واجب يا مستحب است انجام دهد ولى در واقع واجب يا مستحب نباشد يا عملى را به حساب آن كه حرام يا مكروه است ترك كند ولى در واقع چنين نباشد.

چنين شخصى گرچه اطاعت امر و نهى واقعى خدا نكرده ولى‌ انقياد خود را در برابر او نشان داده و در خور تقدير است.

«تجرّى‌» بر كارى اطلاق مى‌شود كه با علم يا به گمان وجوب، ترك شود ولى در واقع واجب نباشد.

مانند آن كه به گمان آخر ماه مبارك رمضان و گمان اين كه روزه در اين روز واجب است، روزه ترك شود بعد مشخص شود كه عيد فطر بوده و روزه‌خوارى او به جا بوده است. يا كارى با علم و گمان حرمت، انجام شود مانند آن كه شخص مايعى را به حساب اين كه شراب است بنوشد. بعد روشن شود شراب نبوده، چنين شخصى در خور نكوهش است چرا كه نه فقط نيّت عصيان داشته بلكه اعمالى را هم بر اين نيّت مترتب كرده است، ولى مخالفتى با حكم خدا در واقع نكرده.

بعضى از بزرگان تجرّى را حرام مى‌دانند و بعضى در حد يك مكروه مى‌شمارند.

ب) امتثال و اجزا

«امتثال» بجا آوردن عمل مطلوب پروردگار با انگيزه تقرّب الهى است و «اطاعت» صرف پيروى نمودن از اوامر و نواهى خداوند است اعمّ از آن كه قصد قربت همراه عمل باشد يا نباشد.

همانگونه كه امتثال در واجبات تعبّدى قابل تصوير است، در واجبات توصلى نيز قابل تصوير است، زيرا ممكن است مكلّف واجب توصلى را نيز با انگيزه قرب الهى انجام دهد.

1. امتثال تفصيلى: و آن در جايى است كه مورد