نام کتاب : دائرة المعارف فقه مقارن نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 1 صفحه : 177
راوى حديث ديگر از شهرت برخوردار باشد آن حديث مقدّم مىشود. اين شهرت را چند
گونه دانستهاند يكى اينكه از كبار صحابه باشد زيرا منصب عالى، او را از كذب و
دروغ بازمىدارد و دوم:
صاحب يك اسم رجحان دارد بر صاحب دو اسم.
سوم: راوى معروف النسب بر راوى مجهول النسب مقدّم است. چهارم: اسامى راويانى
كه مشتبه به نام افراد ضعيف نمىشود ترجيح دارد بر راويانى كه نامشان اشتباه
مىشود [1] و
همچنين راويانى كه مشهور به حفظ و ضبط هستند يا از ثقات و عدول نقل مىكنند،
مقدّمند. [2]
ب) شهرت عملى: عبارت است از روايتى كه در ميان فقها عمل و
استناد به آن مشهور است. [3] از اين شهرت در دو مورد استفاده شده است: يكى در مرجّحات باب تعارض؛ در آنجا
گفتهاند اگر معتقد باشيم كه هرچه اقربيّت به واقع مىآورد، مرجّح است پس شهرت
عملى مرجّح خواهد بود منتها در صورتى كه عمل بر طبق روايت از قدما و پيشينيان فقه
باشد. [4] و ديگر
در جبران ضعف سند روايت.
يعنى هرگاه روايتى بر طبق موازين، ضعيف باشد ولى بسيارى از فقها بر طبق آن
فتوا داده باشند عمل و فتواى آنان ضعف سند روايت را جبران و آن را قابل اعتماد
مىكند، همانگونه كه اگر خبرى صحيح و معتبر باشد ولى فقها آن را كنار بگذارند و از
آن اعراض كنند آن روايت از درجه اعتبار ساقط مىشود ولى برخى مانند صاحب مدارك،
جبر و وهن سند به شهرت و اعراض را قبول ندارند. [5]
ج) شهرت فتوايى: عبارت است از شايع بودن يك
فتوا اگر به سر حدّ اجماع نرسد و در مقابل آن فتواى شاذّ قرار دارد. برخى از
اصوليون اماميّه عقيده دارند كه شهرت فتوايى از امارات معتبره است. آنان مىگويند
هر چند فتواى يك فقيه حجّت بر حكم براى فقيه ديگر نمىشود ولى همين فتوا وقتى به
حدّ شهرت رسيد و فتوادهندگان زياد شدند مىتواند براى فقيه ديگر دليل بر حكم باشد
و او نيز حكم را استنباط كند اين نظريه را شهيد اوّل در «ذكرى» پذيرفته است. [6]
ولى گروهى ديگر معتقدند كه شهرت فتوايى معتبر نيست و به عنوان منبع استنباط
نمىتوان بر آن تكيه كرد، آنان كه شهرت فتوايى را حجّت مىدانند ادلّهاى ذكر
كردهاند.
يكى از ادلّه آنان اين است كه اگر خبر واحد حجّت باشد بايد به طريق اولى شهرت
حجّت باشد زيرا ظن حاصل از شهرت به مراتب قوىتر از ظن حاصل از خبر واحد است. [7] ديگر اين كه در
روايت زراره و عمر بن حنظله آمده است كه به آن چه مشهور است ملتزم باش و شاذّ نادر
را رها كن و همچنين به جملهاى كه در ذيل آيه نبأ وارد شده