1- در باب غسل و وضو و تيمّم‌

شخصى را فرض مى‌كنيم كه جهت غسل و وضو آب دارد؛ امّا بر اثر تنبلى، يا شرم و حيا، [1] يا گرانى‌ [2] قيمت آب، و مانند آن، نمى‌خواهد از آن استفاده كند؛ بلكه قصد دارد با تيمّم عبادتهاى خويش را انجام دهد. چنين شخصى دست به حيله مى‌زند، بدين شكل كه نماز خود را به تأخير مى‌اندازد، تا وقت براى غسل و وضو تنگ شود، سپس در ضيق وقت تيمّم مى‌كند، و با آن نماز يا روزه‌اش را انجام مى‌دهد [3].

اين حيله از دو جهت قابل بحث و تحقيق است:

نخست اين كه آيا اين كار از نظر تكليفى جايز است؟

[1]. مثل اين كه شب را در منزل يكى از بستگان، يا دوستان خوابيده، و هنگامى كه براى نماز صبح بر مى‌خيزد خود را محتلم مى‌بيند، و شرم و حيا مانع از انجام غسل جنابت مى‌شود. البتّه چنين حيايى از نظر اسلام حياى مثبت نيست، بلكه طبق روايت نبوى مذموم و احمقانه است. به ميزان الحكمه، باب 992، حديث 4577 مراجعه كنيد.

[2]. البتّه نه گرانى فوق‌العاده‌اى كه به حدّ اجحاف برسد، كه در اين صورت تيمّم جايز است. توضيح بيشتر را در بحث تيمّم، مسأله 623 توضيح المسائل حضرت آيت اللّه العظمى مكارم شيرازى مدّ ظلّه، مطالعه فرماييد.

[3]. صاحب عروه اين مسأله را در مبحث تيمّم، فصل فى احكام التيمّم، مسأله 8 مطرح كرده است. همان گونه كه در كتاب الصوم، فصل في المفطرات، الثامن، نيز متعرّض آن شده، و شبيه آن را در همان فصل، در مسأله 66 تكرار كرده است.