دلايل نظريّات چهارگانه‌

ادلّه قول مشهور (قول اوّل)

معتقدين به جواز تمام حيله‌هاى فرار از ربا، عمدتا به دو دليل استناد كرده‌اند:

دليل اوّل: تمسّك به قواعد، عمومات و اطلاقات‌

يعنى ظواهر قوانين شرع در حيله‌هاى مذكور رعايت شده است، پس چه مانعى دارد كه انسان از حرام به سوى حلال فرار كند.

همان گونه كه با اجراى صيغه عقد نكاح از زنا به نكاح، فرار مى‌كنيم.

بنابراين، عمومات‌ (أَوْفُوا بِالْعُقُودِ) [1] و (أَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ) [2] و (المؤمنون عند شروطهم) [3] شامل اين حيله‌ها نيز مى‌گردد، و در واقع حيله منفى نيست، بلكه نوعى چاره‌جويى است.

به تعبير ديگر، در تمام موارد حيل، يك معامله ظاهرى، كه مشمول عمومات و قواعد فوق باشد، انجام شده است، بدين جهت اين راهها براى فرار از ربا مشروعيّت دارد.

نقد و بررسى‌

به عقيده ما اين دليل قابل قبول نيست؛ زيرا حيله‌هاى فرار از ربا بر سه گونه است:

[1]. سوره مائده، آيه 1.

[2]. سوره بقره، آيه 275.

[3]. بحار الانوار، جلد 49، صفحه 162. و جلد 75، صفحه 96.