8- طرق فرار از ربا

مثالهاى فراوانى در باب ربا به عنوان حيله و راه چاره مطرح شده، كه قسمتى از آن مربوط به رباى معاملاتى، و قسمت ديگر مربوط به رباى قرضى است. فقهاى ما هر چند هر يك از آنها را جداگانه بحث كرده‌اند؛ ولى ما چون معتقديم دليل و اشكال همه آنها يكى است، يك جا به سراغ ادلّه آن مى‌رويم.

1- معروف‌ترين مثال حيله رباى معاملاتى، معامله يك درهم و يك دينار، در مقابل دو درهم و دو دينار است (يعنى دو جنس مختلف را با هم ضميمه كنند) كه صاحب جواهر آن را در جلد 23 مطرح نموده، و بر جواز آن ادّعاى اجماع كرده است.

2- مثال ديگر انجام دو معامله مستقلّ از يكديگر است. مثلا اگر بخواهيم يك من گندم خوب را در مقابل دو من گندم نامرغوب بفروشيم، ابتدا يك من گندم خوب را به مبلغ معيّنى به مشترى مى‌فروشيم، سپس دو من گندم نامرغوب را از او با همان مبلغ خريدارى مى‌كنيم، به اين طريق از آلوده شدن به ربا رهايى مى‌يابيم‌ [1].

[1]. جواهر الكلام، جلد 23، صفحه 396 و الحدائق الناظرة، جلد 19، صفحه 269.