و اين تعبير، پاسخ روشنى است به آنها (مانند نويسنده تفسير المنار) كه مىگويند: خانه كعبه نخستين بار به دست ابراهيم عليه السلام ساخته شد و ساخته شدن آن را به دست آدم عليه السلام در رديف افسانهها قلمداد مىكنند.
در حالى كه به طور مسلّم قبل از ابراهيم عليه السلام، معبد و پرستشگاه در جهان وجود داشته و انبياى پيشين همچون نوح عليه السلام از آن استفاده مىكردند، بر اين اساس چگونه ممكن است خانه كعبه كه نخستين معبد جهان است به دست ابراهيم عليه السلام ساخته شده باشد؟
به هر حال، در اين آيه براى كعبه علاوه بر امتياز «نخستين پرستشگاه بودن» به دو امتياز «مبارك» و «مايه هدايت جهانيان» بودن آن نيز اشاره شده است.
***
سپس در آيه بعد دو امتياز ديگر آن را ذكر مىكند، مىفرمايد: «در آن نشانههائى روشن است (از جمله) مقام ابراهيم» «فيهِ آياتٌ بَيِّناتٌ مَقامُ إِبْراهيمَ».
نشانه ديگر آن آرامش و امنيت حاكم بر اين شهر است، مىگويد: «و هر كس داخل آن شود در امان خواهد بود» «وَ مَنْ دَخَلَهُ كانَ آمِناً».
و در جمله بعد به همه مردم دستور انجام مناسك حج را داده، مىگويد: «و براى خدا بر مردم است كه آهنگ خانه (او) كنند آنها كه توانائى رفتن به سوى آن دارند» «وَ لِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَيْهِ سَبيلًا».
از اين دستور، تعبير به يك بدهى و دَين الهى شده است كه بر ذمه عموم مردم مىباشد؛ زيرا فرموده است: وَ لِلَّهِ عَلَى النَّاسِ: «براى خدا بر مردم است».
واژه «حجّ» در اصل، به معنى «قصد» است و به همين جهت به جاده و راه «مَحَجّة» (بر وزن مودّة) گفته مىشود؛ زيرا انسان را به مقصد مىرساند، و به دليل