بايد هم چنين باشد؛ زيرا آزمايش الهى هر چند، گاهى با نعمت است و گاهى با بلا، ولى مسلماً آزمايش به وسيله بلاها سختتر و مشكلتر است.
ذكر اين نكته نيز لازم است كه «شرّ» در اينجا به معنى شرّ مطلق نيست؛ زيرا فرض اين است: شرّى كه وسيله آزمايش و تكامل مىباشد، بنابراين منظور، شرّ نسبى است، و اصولًا در مجموع عالم هستى با بينش صحيح توحيدى، شرّ مطلق وجود ندارد! (دقت كنيد).
لذا در حديثى از امير مؤمنان على عليه السلام چنين مىخوانيم: امام بيمار شده بود، جمعى از برادران (و ياران) به عيادتش آمده عرض كردند: كَيْفَ نَجِدُكَ يا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ؟ قالَ بِالشَّرِّ: «حالتان چطور است اى امير مؤمنان؟ فرمود: شرّ است»!!
قالُوا ما هذا كَلامُ مِثْلِكَ: «گفتند: اين سخن شايسته مثل شما نيست».
فرمود: إِنَّ اللَّهَ تَعالى يَقُولُ وَ نَبْلُوكُمْ بِالشَّرِّ وَ الْخَيْرِ فِتْنَهً فَالْخَيْرُ الصِّحَّةُ وَ الْغِنا وَ الشَّرُّ الْمَرَضُ وَ الْفَقْرُ:
«خداوند متعال مىگويد: ما شما را با «شرّ» و «خير» آزمايش مىكنيم، خير، تندرستى است و بىنيازى و شرّ بيمارى و فقر است» (و اين تعبيرى است كه من از قرآن مجيد انتخاب كردهام). «1»
در اينجا سؤال مهمى باقى مىماند كه: خداوند چرا بندگان را آزمايش مىكند؟ و اصولًا آزمايش در مورد خداوند چه مفهومى دارد؟!
پاسخ اين سؤال را در جلد اول تفسير «نمونه»، ذيل آيه 155 سوره «بقره» آوردهايم كه آزمايش در مورد خداوند به معنى «پرورش دادن» است (شرح كامل اين موضوع را در آنجا مطالعه فرمائيد).
***