اخلاص آن است كه: محرك انسان از هر گونه شائبه غير الهى پاك باشد و مىتوان نام آن را «توحيد نيت» گذاشت، يعنى در تمام برنامهها تنها به پروردگار و رضاى او انديشيدن.
جالب توجه اين كه: در شأن نزول آيه فوق، از پيامبر صلى الله عليه و آله چنين نقل شده است: شخصى خدمتش آمده عرض كرد:
يا رسول اللّه! من در راه خدا انفاق مىكنم، صله رحم به جا مىآورم، و اين اعمال را فقط به خاطر اللّه انجام مىدهم، اما هنگامى كه مردم از اين اعمال من سخن مىگويند و ستايش مىكنند، مسرور و خوشحال مىشوم، اين اعمال من چگونه است؟
پيامبر صلى الله عليه و آله سكوت فرموده سخنى نگفت، تا اين كه: آيه فوق نازل شد و به اين سؤال پاسخ داد (كه تنها عملى مقبول درگاه خدا است كه با اخلاص كامل همراه باشد). «1»
بدون شك منظور از اين روايت، آن حالت سرور غير اختيارى نيست، بلكه حالتى است كه انگيزه عمل انسان گردد و يا حكايت از عدم خلوص نيت كند.
عمل خالص، تا آن حدّ در اسلام مورد اهميت است كه: در حديثى از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله مىخوانيم: مَنْ أَخْلَصَ لِلَّهِ أَرْبَعِيْنَ يَوْماً فَجَّرَ اللَّهُ يَنابِيْعَ الْحِكْمَةِ مِنْ قَلبِهِ عَلى لِسانِهِ:
«كسى كه چهل روز اعمال خود را خالصانه انجام دهد، خداوند چشمههاى حكمت و دانش را از قلبش بر زبانش مىگشايد». «2»
***