شرح و تفسير زاد و توشه آخرتت را با ديگران بفرست!

امام عليه السلام در اين بخش از وصيّت‌نامه به طولانى بودن سفر آخرت و نياز شديد به تهيه زاد و توشه براى اين سفر از طاعات و كارهاى خير به ويژه انفاق در راه خدا اشاره كرده است.

نخست مى‌فرمايد: « (فرزندم!) بدان راهى بس طولانى و پر مشقت در پيش دارى»؛ (وَ اعْلَمْ أَنَّ أَمَامَكَ طَرِيقاً ذَا مَسَافَةٍ بَعِيدَةٍ، وَ مَشَقَّةٍ شَدِيدَةٍ).

پيمودن راه‌هاى دنيا، هر چند طولانى و مشقت بار باشد در برابر راه آخرت سهل و آسان است. راه آخرت بسيار پر پيچ و خم و از گردنه‌هاى صعب العبور فضايل اخلاقى و مبارزه با هواهاى نفسانى مى‌گذرد و گاه پيمودن يكى از آنها سال‌ها وقت مى‌طلبد.

امام عليه السلام بعد از اين هشدار، لزوم تهيه زاد و توشه براى اين سفر را گوشزد مى‌كند و مى‌فرمايد: «در اين راه (پر خوف و خطر) از كوشش و تلاش صحيح و فراوان و توشه كافى كه تو را به مقصد برساند بى نياز نيستى، به علاوه بايد در اين راه سبكبار باشى (تا بتوانى به مقصد برسى)»؛ (وَ أَنَّهُ لَا غِنَى بِكَ فِيهِ عَنْ حُسْنِ الارْتِيَادِ [1]، وَ قَدْرِ بَلَاغِكَ‌ [2] مِنَ الزَّادِ، مَعَ خِفَّةِ الظَّهْرِ).

اساس اين زاد و توشه همان است كه در قرآن مجيد آمده است آنجا كه مى‌فرمايد: «وَ تَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَيْرَ الزَّادِ التَّقْوى‌؛ و زاد و توشه تهيه كنيد، و بهترين زاد و توشه تقوا و پرهيزگارى است». [3]

[1]. «ارتياد» از ريشه «رَود» بر وزن «قَوم» در اصل به معناى رفت و آمد كردن توأم با مدارا و ملايمت در طلب چيزى است و در مشتقاتِ آن، گاه روى جنبه طلب تكيه مى‌شود و گاه روى جنبه رفق و مدارا. واژه اراده نيز از همين ريشه گرفته شده است.

[2]. «بلاغ» به معناى چيزى است كه انسان را به مقصد برساند.

[3]. بقره، آيه 197.