آن گاه امام عليه السلام به شرح اين مطلب مى‌پردازد و مى‌فرمايد: «و اخبار گذشتگان را براو (بر نفس خود) عرضه نما و مصايبى كه به اقوام قبل از تو رسيده به او يادآورى كن. در ديار و آثار (ويران شده) آنها گردش نما و درست بنگر آنها چه كردند، از كجا منتقل شدند و در كجا فرود آمدند»؛ (وَ اعْرِضْ عَلَيْهِ أَخْبَارَ الْمَاضِينَ، وَ ذَكِّرْهُ بِمَا أَصَابَ مَنْ كَانَ قَبْلَكَ مِنَ الْأَوَّلِينَ، وَ سِرْ فِي دِيَارِهِمْ وَ آثَارِهِمْ، فَانْظُرْ فِيمَا فَعَلُوا عَمَّا انْتَقَلُوا وَ أَيْنَ حَلُّوا [1] وَ نَزَلُوا).

اين همان چيزى است كه قرآن مجيد بارها بر آن تأكيد نموده از جمله مى‌فرمايد: «قُلْ سِيرُوا فِى الْأَرْضِ فَانظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلُ‌؛ بگو در زمين سير كنيد و بنگريد عاقبت كسانى كه قبل از شما بودند چگونه بود؟». [2]

نيز مى‌فرمايد: «أَ فَلَمْ يَسيرُوا فِى الْأَرْضِ فَتَكُونَ لَهُمْ قُلُوبٌ يَعْقِلُونَ بِها أَوْ آذانٌ يَسْمَعُونَ بِها فَإِنَّها لا تَعْمَى الْأَبْصارُ وَ لكِنْ تَعْمَى الْقُلُوبُ الَّتِى فِى الصُّدُورِ؛ آيا آنان در زمين سير نكردند تا دلهايى داشته باشند كه (حقيقت را) با آن درك كنند؛ يا گوش‌هايى كه با آن (نداى حق را) بشنوند؟! زيرا (بسيار مى‌شود كه) چشم‌هاى ظاهر نابينا نمى‌شود، بلكه دلهايى كه در سينه‌هاست كور مى‌گردد». [3]

مهم اين است كه در گوشه و كنار اين كره خاكى در بسيارى از شهرها و روستاها آثارى از پيشينيان ديده مى‌شود؛ آثارى خاموش كه گذشت روزگار آنها را به ويرانى كشيده؛ ولى در عين خاموشى هزار زبان دارند و با ما سخن مى‌گويند و سرانجام زندگى دنيا را به همه ما نشان مى‌دهند بسيارى از مردم به ديدن اين آثار مى‌روند و به آن افتخار مى‌كنند كه اين آثار تاريخى نشانگر تمدن پيشين ماست در حالى كه اگر از آنها درس عبرت بگيرند سزاوار تر است آن گونه كه‌

[1]. «حلوا» از ريشه «حلّ» گاه به معناى گشودن گره و حل مشكل آمده و گاه به معناى وارد شدن در مكانى است و در جمله بالا معناى دوم اراده شده است.

[2]. روم، آيه 42.

[3]. حج، آيه 46.