شده‌اى كه اگر راست باشد به تو مربوط نيست و اگر دروغ باشد زيانى به تو نمى‌رساند، اساساً تو را با برتر و غير برتر و رييس و زيردست چكار؟ اسيران آزاد شده از كفار زمان جاهليّت و فرزندان آنها را با امتياز نهادن ميان مهاجران نخستين و ترتيب درجات و تعريف طبقاتشان چه نسبت؟. هيهات تو خود را در صفى قرار مى‌دهى كه از آن بيگانه‌اى، كار به جايى رسيده كه محكومى مى‌خواهد خودش به داورى بنشيند. اى انسان (غافل و بى‌خبر) چرا بر سر جاى خود نمى‌نشينى، و چرا از كوتاهى و ناتوانى خويش آگاه نيستى، و چرا به آنجا كه مقدّرات براى عقب راندن تو تعيين كرده باز نمى‌گردى؟ تو را با غلبه مغلوب و پيروزى پيروزمند (در پيدايش و پيشرفت اسلام و بعد از رحلت پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله) چكار؟ تو همان كسى هستى كه همواره در بيابان (گمراهى) سرگردانى و از راه راست (و حد اعتدال) به اين طرف و آن طرف حركت مى‌كنى.

شرح و تفسير چگونه محكوم به داورى مى‌نشيند؟

همان گونه كه در بالا آمد، اين نامه به گفته مرحوم شريف رضى از جالب‌ترين نامه‌هاست كه امير مؤمنان على عليه السلام در آن، مسائل مهمى را با عبارات بسيار گويا و رسا به معاويه گوشزد كرده است.

در آغاز به بحثى اشاره مى‌كند كه معاويه درباره عظمت پيامبر اكرم و آيين او ذكر كرده و مى‌فرمايد: «اما بعد (از حمد و ثناى الهى) نامه‌ات به من رسيد نامه‌اى كه در آن يادآور شده‌اى كه خداوند محمد صلى الله عليه و آله را براى آيينش برگزيد و با اصحابش او را تأييد كرد براستى دنيا چه شگفتى‌هايى در خود از سوى تو براى ما نهفته؟ چرا كه مى‌خواهى ما را از آنچه خداوند به ما عنايت فرموده آگاه سازى و به ما از نعمت وجود پيغمبر ما در ميان ما خبر دهى، كار تو به كسى مى‌ماند كه‌