جوشى در درون هسته آغاز مى‌گردد و نطفه زنده شروع به نمو مى‌كند و ساقه لطيفى از آن آشكار مى‌گردد. همين ساقه لطيف هنگامى كه جا را بر خود تنگ مى‌بيند هسته را مى‌شكافد و سر بيرون مى‌كشد و از مادر خود جدا مى‌گردد و راه نمو را پيش مى‌گيرد تا زمانى كه به صورت درخت برومندى در آيد. همچنين هنگامى كه نطفه انسان در رحم مادر قرار مى‌گيرد، روز به روز آفرينش جديدى مى‌بيند و شكل تازه‌اى به خود مى‌گيرد و با يك سلسله تحولات پيچيده و بسيار دقيق و ظريف و در عين حال سريع، مبدل به انسان كاملى مى‌شود و هنگامى كه رحم مادر را براى ادامه رشد و نمو كافى نمى‌بيند تصميم بر خروج مى‌گيرد و با هيجان و تب و تاب شديد مادر، قدم به عرصه دنيا مى‌گذارد.

مطالعه درباره تولد گياهان و انسانها به راستى انسان را به عظمت بى‌پايان خدا آشنا مى‌سازد و به همين دليل گاه پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله و امامان معصوم عليهم السلام به هنگام سوگند، خدا را با اين اوصاف ياد مى‌كردند و نبايد فراموش كرد كه اين در زمانى بود كه علم گياه‌شناسى و جنين شناسى هرگز متولد نشده بود.

نكته‌ها

1. اعتقادات و اعمال معاويه‌

در آخرين جمله گفتار بالا امام عليه السلام تصريح مى‌كند كه مخالفانش (معاويه و يارانش) هرگز اسلام را با دل و جان نپذيرفته بودند، بلكه به حكم اجبار به آن تن در دادند و هنگامى كه يارانى پيدا كردند كفر درون را آشكار ساختند.

ممكن است اين سخن بر بعضى از ناآگاهان از برادران اهل سنّت گران آيد، ولى مطالعه كتب صحاح و ساير منابع معروف اهل سنّت نشان مى‌دهد كه واقعيّتى آشكار است؛ ما در اينجا بخشى از رواياتى را كه در منابع معروف آنان آمده درباره عقايد و اعمال معاويه بيان مى‌كنيم بى آنكه چيزى بر آن بيافزاييم و