نام کتاب : پيام امام امير المومنين(ع) نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 9 صفحه : 200
در دستور اوّل و دوم چنين مىفرمايد: «از فرار و عقب نشينىهايى كه پس از آن
حمله تازهاى به دشمن است نگران نباشيد و همچنين از جولانى كه بعد از آن حمله صورت
مىگيرد ناراحت نشويد»؛ (لَا تَشْتَدَّنَّ
عَلَيْكُمْ فَرَّةٌ [1] بَعْدَهَا كَرَّةٌ [2]، وَ لَا جَوْلَةٌ [3] بَعْدَهَا حَمْلَةٌ).
منظور از جمله اوّل اين است كه گاه شرايط ايجاب مىكند كه جنگجويان به طور
موقّت فرار كنند تا دشمن به دنبال آنها بشتابد، ناگهان برگردند و او را غافلگير
ساخته با يك حمله شديد در هم بشكنند. در واقع نوعى عقبنشينىِ تاكتيكى است كه در
جنگها معمول است و گاه مخالفت با آن براى لشكر گران تمام مىشود، لذا امام عليه
السلام مىفرمايد: از چنين فرار و عقبنشينى نگران نباشيد. در جمله دوم اشاره به
جولان به اين سمت و آن سمت قبل از حمله است، زيرا گاه مىشود كه سرباز شجاع براى
حمله به دشمن محل خود را در ميدان تغيير مىدهد و جابهجا مىكند تا نقطهاى را كه
از آن نقطه بهتر مىتواند حمله كند به دست آورد و يا دشمن را خسته كند؛ بنابراين
نه فرارى كه بعد از آن، حمله مجدّدى است ايرادى دارد و نه جولانهايى كه بعد از آن
حملات شروع مىشود.
به تعبير ديگر بعضى از افراد مغرور تصوّر مىكنند كه فرار به هر صورت كه باشد
ننگ است و همچنين معطل كردن دشمن در ميدان با جولانهاى مكرّر؛ در حالى كه هيچ يك
عيب نيست، بلكه نوعى روش مبارزه و در بسيارى از موارد عامل پيروزى است.
آن گاه در سومين و چهارمين دستور مىفرمايد: «حق شمشيرها را ادا كنيد و
[2]. «كرّة» به معناى يك بار بازگشت و
حمله بر دشمن است و على عليه السلام را از اين رو كرّار گفتهاند كه پيوسته به
دشمن باز مىگشت و حمله خود را تكرار مىكرد.
[3]. «جولة» به معناى جولان دادن و به
اين طرف و آن طرف حركت كردن است. (اين واژه هم معناى مصدرى دارد و هم اسم مصدرى).
بعضى نيز «جوله» را به معناى فرار كوتاه مدت ذكر كردهاند؛ ولى با توجّه به كلام
امير مؤمنان در بالا اين معنا بعيد به نظر مىرسد.
نام کتاب : پيام امام امير المومنين(ع) نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 9 صفحه : 200