شرح و تفسير نگاهى به آينده تاريك‌

همان گونه كه در بالا گفتيم اين نامه آغازى دارد كه مرحوم سيد رضى آن را در نهج‌البلاغه نياورده است. امام عليه السلام در آغاز اين نامه بعد از حمد و ثناى الهى و اشاره به زودگذر بودن دنيا و زندگى آن، خطاب به معاويه مى‌فرمايد: اى معاويه تو ادعاى چيزى مى‌كنى كه اهلش نيستى؛ نه در گذشته و نه در حال. نه دليل بر مدعاى خود (لياقت حكومت بر مسلمانان) دارى و نه شاهدى از قرآن مجيد و نه سخنى از پيغمبر اسلام صلى الله عليه و آله. آن گاه دست او را گرفته و به عواقب زندگى دنيا برده و وقوف او را در قيامت در پيشگاه خدا در نظرش مجسم مى‌كند شايد از خطاهاى خود باز گردد و در صراط مستقيم گام نهد؛ مى‌فرمايد: «چه خواهى كرد آن‌گاه كه لباسهاى (پر زرق و برق) اين دنيا را كه در آن فرو رفته‌اى از تنت برگيرند، دنيايى كه با زينتهايش خود را جلوه داده و با لذت‌هايش (تو را) فريب داده است»؛ (وَ كَيْفَ أَنْتَ صَانِعٌ إِذَا تَكَشَّفَتْ عَنْكَ جَلَابِيبُ‌ [1] مَا أَنْتَ فِيهِ مِنْ دُنْيَا قَدْ تَبَهَّجَتْ‌ [2] بِزِينَتِهَا وَ خَدَعَتْ بِلَذَّتِهَا).

سپس مى‌افزايد: «اين دنيا تو را فرا خواند و اجابتش نمودى و زمامت را به دست گرفت و به دنبالش رفتى، فرمانت داد اطاعتش كردى»؛ (دَعَتْكَ فَأَجَبْتَهَا، قَادَتْكَ فَاتَّبَعْتَهَا، وَ أَمَرَتْكَ فَأَطَعْتَهَا).

امام عليه السلام در اين عبارات تشبيهات جالبى براى دنيا فرموده، زرق و برق دنيا را به لباسهاى رنگارنگى تشبيه كرده كه در تن مى‌پوشند و يا چادرى كه به سر مى‌كشند. زينتهاى دنيا را فريبنده و لذت‌هايش را مايه جلب و جذب به سوى‌

[1]. «جلابيب» جمع «جلباب» بر وزن «مفتاح» (اين واژه به كسر جيم و فتح آن هر دو گفته مى‌شود و به‌معناى چادر و پارچه اى است تمام بدن را مى‌پوشاند و به پيراهن بلند و گشاد نيز اطلاق شده است).

[2]. «تبهّجت» از ريشه «بهج» و «بهجة» به معناى زيبائى و طراوت گرفته شده و «تبهّج» به معناى مسرور شدن به سبب زيبايى است.