هنگامى كه طلحه و زبير از رسيدن به مقصود خود مأيوس شدند نخست زبان به انتقاد و خرده‌گيرى بر امام گشودند. سپس آتش جنگ جمل را برافروختند؛ آتشى كه هردو در كام آن سوختند. مى‌فرمايد: «شما (طلحه و زبير) براى امور ناچيزى خشم گرفتيد؛ ولى وظايف مهمّى را كه داشتيد به تأخير انداختيد»؛ (لقد نقمتما [1] يسيرا، و أرجأتما [2] كثيرا).

منظور از ناچيز، ترك مشورت با آنهاست و منظور از امور مهم و فراوان مصالح مسلمان است، زيرا طلحه و زبير براى رسيدن به اهداف خود به بهانه‌هاى واهى متوسّل شدند و مصالح مسلمين را كه از وحدت و يكپارچگى صفوف و ايستادن پشت‌سر رهبر نشأت مى‌گرفت به فراموشى سپردند و اين راه و رسم همه عيب‌جويان كوتاه‌بين است كه مصالح جامعه را براى رسيدن به منافع شخصى فدا مى‌كنند.

سپس در ادامه سخن مى‌فرمايد: «به من بگوييد: چه حقّى داشته‌ايد كه شما را از آن باز داشته‌ام يا كدام سهم متعلق به شما بوده كه آن را متصرّف شده‌ام يا كدام شكايت و حقّى را يكى از مسلمانان پيش من آورده و من نسبت به آن ضعف نشان داده يا از حكم آن بى‌خبر بوده و يا راه آن را به خطا پيموده‌ام»؛ (ألا تخبراني، أيّ شي‌ء كان لكما فيه حقّ دفعتكما عنه؟ أم أيّ قسم استأثرت‌ [3] عليكما به؟ أم أيّ حقّ رفعه إليّ أحد من المسلمين ضعفت عنه، أم جهلته، أم أخطأت بابه!).

در واقع امام عليه السّلام مى‌خواهد با اين سخن همه راههاى خرده‌گيرى و انتقاد را بر

[1]. «نقمتما» از ريشه «نقم» بر وزن «قلم» يا بر وزن «نقب» در اصل به معناى انكار كردن يا ايراد گرفتن بر شخص يا چيزى است؛ خواه با زبان باشد يا با عمل (از طريق مجازات) انتقام نيز همين ريشه است و در جمله بالا به معناى ايراد گرفتن لفظى است.

[2]. «أرجأتما» از ريشه «ارجاء» به معناى به تأخير انداختن گرفته شده است و ريشه اصلى آن «رجاء» به معناى اميدوارى است و از آنجا كه انسان در بسيارى از مواقع كارى را به اميد رسيدن به هدفى به تأخير مى‌اندازد، اين واژه در اين معنا استعمال شده است.

[3]. «استأثرت» از ريشه «استيثار» يعنى چيز خوبى را به خود اختصاص دادن. گاه نيز به معناى استبداد و انحصار طلبى تفسير شده و ريشه اصلى آن «اثر» به معناى علامت است.