اشاره به اينكه آنها هرچند در قبرهاى ديوار به ديوار هم خفته‌اند؛ ولى همه قدرت خويش را از دست داده و به مشتى خاك تبديل شده‌اند؛ تزاور و ديدار چگونه در ميان استخوانهاى پوسيده و خاكهاى بى‌جان امكان‌پذير است؟!

به گفته شاعر عرب:

خفتگان در زير خاك غريب‌اند و ديوارهاى قبر از هر سو آنها را احاطه كرده، آرى! همه خفتگان در زير خاك غريب‌اند.

نكته سرنوشت انسان پس از مرگ‌

آنچه در فقره بالا آمد به قرينه جمله‌هايى كه در آخر آن بود مربوط به جسم انسانها پس از مرگ است؛ جسم‌ها هستند كه مى‌پوسند و خاك مى‌شوند جسمها هستند كه باهم ديدارى ندارند و همه در هاله‌اى از غربت فرورفته‌اند.

ولى به يقين ارواح وضع ديگرى دارند؛ ارواح بدكاران گرفتار مجازاتهاى سختى هستند كه در قرآن به بعضى از نمونه‌هاى آن مانند آل فرعون اشاره شده است: « «النَّارُ يُعْرَضُونَ عَلَيْها غُدُوًّا وَ عَشِيًّا وَ يَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذابِ»؛ عذاب آنها آتش است كه هر صبح و شام بر آن عرضه مى‌شوند و روزى كه قيامت برپا شود (مى‌فرمايد:) آل فرعون را در سخت‌ترين عذابها وارد كنيد». [1]

نيكوكاران در بهشت برزخى جاى مى‌گيرند و آن‌گونه كه قرآن درباره شهيدان راه خدا مى‌گويد: « «فَرِحِينَ بِما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ»؛ آنها از نعمتهايى كه خدا به آنها بخشيده شاد و خوشحال‌اند». [2] بلكه از بعضى روايات چنين استفاده مى‌شود

[1]. غافر، آيه 46.

[2]. آل عمران، آيه 170.