آفرينش جهان مى‌برد تا عظيمت و شگفتيهاى آفرينش را به آنها نشان دهد، مى‌فرمايد: «از اقتدار و جبروت خداوند و آفرينش بديع و دقيق او اين است كه از آب درياى پهناور و موّاج و متراكم كه امواجش سخت به هم مى‌خورد و صداى عظيمى از آن برمى‌خاست لايه خشك و جامدى آفريد»؛ (و كان من اقتدار جبروته، و بديع لطائف صنعته، أن جعل من ماء البحر الزّاخر [1] المتراكم المتقاصف‌ [2]، يبسا جامدا).

«اقتدار» از ريشه قدرت و نيز «جبروت» كه صيغه مبالغه است، معناى سلطه كامل را دارند، بنابراين سرچشمه آفرينش عظيم آسمانها و زمين از يك‌سو قدرت عظيم پروردگار و از سوى ديگر ابداع لطيف و ظريف اوست. ممكن است كسانى باشد كه در يك كار بزرگ دقت و ظرافت را فراموش كنند و يا يك كار ظريف و دقيق را در ابعاد وسيع نتوانند انجام دهند؛ امّا خداوند قادر متعال اين دو را در آفرينش زمين و آسمانها به هم آميخته، هم داراى عظمت است و هم دقت و ظرافت.

امام عليه السّلام در اين خطبه همانند خطبه اوّل نهج البلاغه و خطبه 91 مى‌فرمايد:

آغاز آفرينش از آب بوده است؛ ولى به يقين منظور از اين آب، آبهاى معمولى امروز نيست، بلكه توده عظيم مذاب و موّاجى است كه خداوند با قدرت بى‌پايانش آن را آفريد. اين مادّه مذاب با گذشت زمان، به بخشهاى جامدى تبديل شد و آن بخشها زمين و كرات آسمانى را تشكيل دادند. اين سخنى است كه با فرضيّات علمى امروز در پيدايش جهان نيز سازگار است.

قابل توجّه اينكه تعبير «من ماء البحر الزّاخر» نشان مى‌دهد بخشى از اين‌

[1]. «زاخر» از ريشه «زخور» به معناى پرشدن گرفته شده و «بحر زاخر» به درياى عظيم مملوّ از آب گفته مى‌شود.

[2]. «متقاصف» به معناى گروهى است كه يكديگر را درهم بكوبند از ريشه «قصف» بر وزن «عكس» به معناى شكستن گرفته شده و در جمله بالا اشاره به امواج خروشانى است كه يكديگر را درهم مى‌كوبيدند.