پيشرفت سياستهاى خود مى‌دانند كرده، مى‌فرمايد: «ولى هرگونه عذر و پيمان‌شكنى منتهى به فجور و گناه مى‌شود و هرگناهى سر از كفر در مى‌آورد (همان‌گونه كه رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله فرمود:) هرغدّار و پيمان‌شكنى روز قيامت پرچم خاصى دارد كه به وسيله آن شناخته مى‌شود (و در صحنه محشر رسوا مى‌شود)»؛ (و لكن كلّ غدرة فجرة، و كلّ فجرة كفرة. «و لكلّ غادر لواء يعرف به يوم القيامة»).

جمله‌ «و لكلّ غادر لواء ...» حديث معروفى است كه از پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و اله در بسيارى از كتب نقل شده است. از جمله شوكانى در نيل الاوطار و بخارى در صحيح خود آن را آورده‌اند و شوكانى تصريح مى‌كند كه اين حديث مورد اتفاق است. [1]

آن‌گاه در پايان اين سخن براى اينكه كسى تصور نكند امام عليه السّلام با اين صفاى دل ممكن است فريب سياست‌بازان غدّار و جبّار را بخورد، مى‌فرمايد: «ولى به خدا سوگند من (با اينكه اهل اين‌گونه سياستها نيستم؛ ولى) با كيد و مكر دشمن اغفال نمى‌شوم و در برابر شدايد و سختيها زانو نمى‌زنم»؛ (و اللّه ما أستغفل بالمكيدة، و لا أستغمز [2] بالشّديدة).

اين سخن در واقع پاسخى است به آنها كه مى‌گويند در برابر افراد فاجر و بى‌دين تنها كسانى مانند آنها مى‌توانند بايستند و افراد ديندار و درستكار، در چنگال آنها گرفتار خواهند شد. امام عليه السّلام در پاسخ اين سخن مى‌فرمايد: ممكن است انسان اهل نيرنگ و فجور نباشد؛ ولى راه و رسم اهل نيرنگ و فجور را بشناسد تا هرگز در دام آنها گرفتار نشود.

(1). نيل الاوطار، جلد 8، صفحه 79 و صحيح بخارى، جلد 8، صفحه 62 (كتاب الحيل).

(2). «استغمز» از ريشه «غمز» بر وزن «رمز» به معناى ناتوان ساختن گرفته شده است و به معناى فشردن و بدگويى كردن نيز آمده و در اينجا همان معناى اوّل اراده شده است.