كنندگان، نعمتش را تمام مى‌كند و نه بهره‌مندان از عطايش، به مواهب او پايان مى‌دهند.

و توجه او به كسى وى را از ديگرى غافل نمى‌سازد و شنيدن صدايى او را از شنيدن صداى ديگرى بازنمى‌دارد. عطا و بخشش او به كسى مانع از سلب نعمت (در آنجا كه مصلحت باشد) نمى‌گردد و غضبش او را از رحمت بازنمى‌دارد و رحمتش او را از عذاب و كيفر (به هنگام لزوم) غافل نمى‌سازد. نه آنچه پنهان است او را از آنچه آشكار است بازمى‌دارد و نه آنچه آشكار است او را از آنچه نهان است جدا مى‌سازد. او نزديك است و در عين حال دور؛ بلند مرتبه است و در همان حال نزديك؛ آشكار است و پنهان؛ پنهان است و آشكار. همه را (در برابر اعمالشان) جزا مى‌دهد و كسى به او جزايى نخواهد داد. در آفرينش مخلوقات نياز به فكر و انديشه نداشته و به جهت خستگى از كسى كمك نخواسته است.

شرح و تفسير خوان نعمت بى‌دريغش همه‌جا گسترده است‌

امام عليه السّلام در اين بخش از خطبه به سه نكته اساسى اشاره مى‌فرمايد: نخست مسئله هدف آفرينش. سپس نعمت‌هاى فراوان الهى كه شامل حال همه بندگان مى‌شود و سرانجام، بر مراقبت دائمى و حضور الهى در همه‌جا و همه‌حال تأكيد مى‌نهد.

در قسمت اوّل مى‌فرمايد: «بدانيد اى بندگان خدا كه خدا شما را بيهوده نيافريده و بى سرپرست رها نساخته است»؛ (و اعلموا، عباد اللّه، أنّه لم يخلقكم عبثا، و لم يرسلكم هملا [1]).

اين سخن در واقع برگرفته از كلام خداست كه مى‌فرمايد: « «أَ فَحَسِبْتُمْ أَنَّما خَلَقْناكُمْ عَبَثاً وَ أَنَّكُمْ إِلَيْنا لا تُرْجَعُونَ» آيا چنين پنداشته‌ايد كه ما شما را بيهوده آفريده‌ايم و به سوى ما بازنمى‌گرديد». [2]

[1]. «همل» از ريشه «همل» بر وزن «حمل» در اصل به معناى رها ساختن شتران بدون ساربان است. سپس به هرشخص يا هركار بدون سرپرست اطلاق شده است.

[2]. مؤمنون، آيه 115.