تنها آفريننده‌اى كه هيچ‌گونه نيازى به ابزار و ادوات ندارد ذات پاك پروردگار است‌ [1]، بلكه همان‌گونه كه قرآن مجيد مى‌گويد: « «إِنَّما أَمْرُهُ إِذا أَرادَ شَيْئاً أَنْ يَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ» [2]؛ فرمان او هنگامى كه اراده آفرينش چيزى كند اين است كه مى‌گويد: موجود باش و بى‌درنگ موجود مى‌شود».

در نهمين و دهمين وصف از اوصاف سلبيه خداوند مى‌فرمايد: «با حواس درك نمى‌شود و با مردم مقايسه نمى‌گردد»؛ (و لا يدرك بالحواسّ، و لا يقاس بالنّاس).

مى‌دانيم كه قلمرو حواس انسان اجسام مادى است، بنابراين ذات پاكى كه مافوق جهان ماده است جز با عقل و انديشه درك نمى‌شود و آنها كه معتقدند خداوند در دنيا و آخرت با اين چشم ديده مى‌شوند سخت دچار اشتباه و آلوده به شرك‌اند. جمله‌ «لا يقاس بالنّاس» بيانگر يك اصل كلى درباره صفات خداست كه در هيچ مورد نبايد صفات او را با صفات مخلوق مقايسه كرد كه سبب گمراهى و ضلالت است و اين همان است كه در خطبه اول نهج البلاغه آمده است: «و كمال الإخلاص له نفى الصّفات عنه‌؛ همانا نهايت اخلاص و توحيد پروردگار آن است كه صفات مخلوقين را از او نفى كنند».

سرانجام در بيان آخرين وصف چنين مى‌فرمايد: «او همان كسى است كه با موسى سخن گفت و آيات بزرگش را به او نشان داد بى‌آن‌كه نياز به اعضا و ابزار و زبان و حنجره داشته باشد»؛ (الّذى كلّم موسى تكليما، و أراه من آياته عظيما؛ بلا جوارح و لا أدوات، و لا نطق و لا لهوات‌ [3]).

[1]. توجّه داشته باشيد كه در متن نهج البلاغه صبحى صالح «يخلق» به صورت فعل مجهول ذكر شده كه هيچ مفهوم صحيحى براى آن به نظر نمى‌رسد درحالى‌كه اكثريت قريب به اتفاق شارحان بزرگ؛ مانند مرحوم ابن ميثم، مغنيه، عبده، تسترى، خويى و جعفرى، همه به صورت فعل معلوم نوشته‌اند و حق نيز همين است و در جمله قبل «و لا ينظر بعين» گرچه به صورت معلوم مفهوم مناسبى دارد؛ ولى اگر به صورت مجهول باشد با جمله بعد هماهنگ‌تر است.

[2]. يس، آيه 82.

[3]. «لهوات» جمع «لهات» به معناى قطعه گوشت كوچكى است كه در آخر سقف دهان قرار دارد و-