بدترين شكنجه‌ها قرار دادند، تلخيهاى روزگار را جرعه جرعه به آنها نوشاندند و همچنان اين وضع با ذلّت و هلاكت به سبب سلطه و قهر ظالمان ادامه يافت؛ نه چاره‌اى داشتند كه از آن وضع سرباز زنند و نه راهى براى دفاع از خود مى‌يافتند!»؛ (اتّخذتهم الفراعنة عبيدا فساموهم‌ [1] سوء العذاب، و جرّعوهم المرار [2]، فلم تبرح الحال بهم في ذلّ الهلكة و قهر الغلبة، لا يجدون حيلة في امتناع، و لا سبيلا إلى دفاع).

گرچه مشكلات زندگى اقوام پيشين و امتحانات سخت و سنگين آنها محدود به زمان فراعنه نبود؛ ولى از آنجا كه در قرآن مجيد بارها به مشكلات عظيم بنى اسرائيل در زمان فرعون اشاره شده و همه مسلمانان با آنها آشنا هستند، امام عليه السّلام مخصوصا به زندگى آنها اشاره مى‌كند كه از يك سو همه آنان را به صورت بردگان درآورده بودند و سخت‌ترين كارها را از آنها مى‌كشيدند و كمترين امكانات را در اختيارشان مى‌نهادند و در صورت احساس خطر مردانشان را مى‌كشتند و زنان را براى خدمتكارى و كنيزى زنده نگاه مى‌داشتند. ساليان دراز بر آنها گذشت و هيچ راهى براى نجات نيافتند ولى سرانجام لطف خداوند شامل حال آنها شد و به طرز معجزه‌آسايى بر دشمنان پيروز شدند. و فراعنه و اعوان آنها را به ديار عدم فرستاد، همان‌طور كه در ادامه سخن مى‌فرمايد: « (اين صف همچنان ادامه يافت) تا زمانى كه خداوند سبحان جدّيت آنها را در صبر و استقامت در برابر ناملايمات در مسير محبّتش و تحمّل ناراحتيها را به جهت خوف و خشيتش در آنها مشاهده كرد. در اين هنگام گشايشى از تنگناهاى بلا براى آنان قرار داد»؛ (حتّى إذا رأى اللّه سبحانه جدّ الصّبر منهم على الأذى في محبّته، و الاحتمال للمكروه من‌

[1]. «ساموا» از ريشه «سوم» بر وزن «قوم» در اصل به معناى جستجوى چيزى كردن و يا تحميل كار به ديگرى آمده و از آن يك نوع ادامه و استمرار نيز استفاده مى‌شود، بنابراين جمله «ساموهم ..». مفهومش آن است كه پيوسته آنها را شكنجه مى‌دادند.

[2]. «مرار» در اصل نوعى درخت با برگ و چوب بسيار تلخ است. سپس به هرحادثه تلخ و ناگوارى اطلاق شده است.