بخش دوازدهم‌

و لقد نظرت فما وجدت أحدا من العالمين يتعصّب لشي‌ء من الأشياء إلّا عن علّة تحتمل تمويه الجهلاء، أو حجّة تليط بعقول السّفهاء غيركم. فإنّكم تتعصّبون لأمر ما يعرف له سبب و لا علّة. أمّا إبليس فتعصّب على آدم لأصله، و طعن عليه في خلقته، فقال: أنا ناريّ و أنت طينيّ.

و أمّا الأغنياء من مترفة الأمم، فتعصّبوا لآثار مواقع النّعم، فقالوا:

«نَحْنُ أَكْثَرُ أَمْوالًا وَ أَوْلاداً وَ ما نَحْنُ بِمُعَذَّبِينَ»

ترجمه‌

من در رفتار و كردار مردم جهان نظر افكندم، هيچ‌كس را نيافتم كه درباره چيزى تعصّب به خرج دهد جز اينكه دليل و هدفى براى خويش دارد يا مى‌خواهد حقيقت را بر جاهلان مشتبه سازد يا با دليلى در فكر و انديشه سفيهان نفوذ كند، جز شما كه درباره چيزى تعصّب مى‌ورزند كه نه سببى دارد و نه هدفى.

ابليس در برابر آدم به سبب اصل و ريشه خود تعصّب و تكبّر ورزيد؛ آفرينش آدم را مورد طعن قرار داد و گفت: من از آتشم و تو از گل. و اما ثروتمندان عيّاش و متكبّر امّتهاى پيشين، تعصّبشان به سبب نعمتهاى گوناگون (و زر و زيورها) و فزونى نفراتشان بود؛ آنها مى‌گفتند: ثروت و فرزندان ما از همه بيشتر است و هرگز كيفر (الهى) را نمى‌بينيم. (امّا شما حتى اين بهانه‌ها را هم براى تعصب كوركورانه خود نداريد).