او با چشم‌هاى ظاهر غير ممكن است سكون و حركت در او راه ندارد (زيرا) چگونه ممكن است چيزى بر او عارض شود كه خودش آن را ايجاد كرده است؟ و چگونه ممكن است آنچه را او ظاهر كرده به خودش بازگردد و تحت تأثير آفريده خويش قرار گيرد؟ كه اگر حركت و سكون در ذات او راه پيدا كند ذاتش تغيير مى‌پذيرد و كنه ذاتش تجزيه مى‌شود مفهوم ازليت براى او ممتنع مى‌گردد و بايد پشت‌سرى داشته باشد اگر پيش‌رويى دارد، و به سبب نقصان بايد در جستجوى كمال باشد، و در اين حال نشانه مخلوق بودن در او ظاهر خواهد شد و خود دليل بر وجود خالقى ديگر خواهد بود؛ نه اينكه مخلوقات دليل وجود او باشند (و سرانجام اينكه) به سبب دارا بودن قدرت مطلقه آنچه در غير او اثر مى‌گذارد در او اثر نخواهد گذاشت. آرى او خداوندى است كه نه تغيير در ذات او راه دارد و نه زوال و غروب و افول بر او رواست. كسى را نزد او تا خود مولود ديگرى باشد و از كسى زاده نشد تا محدود به حدودى گردد، برتر از آن است كه فرزندانى برگزيند و پاك‌تر از آن است كه تصور آميزش با زنان درباره او رود.

شرح و تفسير

امام عليه السّلام در اين بخش، نخست اشاره به صفات ديگرى از صفات سلبيه خداوند كرده، مى‌فرمايد: «حد و اندازه‌اى او را فرانمى‌گيرد، و به حساب و شمارش در نمى‌آيد، زيرا «واژه‌ها» خودش را محدود مى‌سازند و «كلمات» به مانند خود اشاره مى‌كند»؛ (لا يشمل بحدّ، و لا يحسب بعدّ، و إنّما تحدّ الأدوات أنفسها، و تشير الآلات إلى نظائرها).

تفسير جمله اوّل و دوم روشن است، چون خداوند وجودى است از هرنظر نامحدود و اگر محدود بود واجب الوجود نبود بلكه ممكن الوجود بود. همچنين اگر به شمارش عددى درآيد بايد از قبيل ممكنات باشد كه تعدد در آن راه مى‌يابد و اگر مى‌گوييم خداوند يگانه و يكتاست نه به معناى واحد عددى است، بلكه به معناى بى‌نظير بودن است: