است؛ مى‌فرمايد: «لسان العاقل وراء قلبه قلب الأحمق وراء لسانه؛ زبان عاقل در پشت قلب اوست، در حالى كه قلب احمق در پشت زبان او قرار دارد». [1] نيز در روايت ديگرى از آن حضرت نقل شده است: «قلب الأحمق في فيه و لسان العاقل في قلبه؛ قلب احمق در دهان اوست و زبان عاقل در قلب اوست». [2] همه اين عبارات، يك حقيقت را دنبال مى‌كند كه مؤمن و عاقل مى‌انديشد و مى‌گويد و احمق و منافق مى‌گويد و نمى‌انديشد.

پرسش: منافقان معمولا افرادى هوشيار و در كارهاى تخريبى خود داراى برنامه‌ها و نقشه‌هاى دقيق‌اند؛ چگونه مى‌توان آن‌ها را احمق يا كسى كه «لا يدري ماذا له و ماذا عليه؛ نمى‌داند كه چه چيزى به سود و چه چيز به زيان است» معرفى كرد؟! پاسخ: با دقت در آيات مربوط به منافقان در قرآن مجيد، پاسخ اين سؤال را مى‌توان دريافت و آن اين كه گرچه منافقان در مراحل ابتدايى، داراى هوش و نقشه‌هاى شيطنت‌آميزاند و به همين دليل، خود را هوشمند و مؤمنان راستين را سفيهان مى‌پندارند، ولى در مرحله نهايى سفيه واقعى آن‌هايند؛ قرآن مجيد مى‌گويد: « «وَ إِذا قِيلَ لَهُمْ آمِنُوا كَما آمَنَ النَّاسُ قالُوا أَ نُؤْمِنُ كَما آمَنَ السُّفَهاءُ أَلا إِنَّهُمْ هُمُ السُّفَهاءُ وَ لكِنْ لا يَعْلَمُونَ»؛ و هنگامى كه به آن‌ها گفته شود: همانند (ديگر) مردم ايمان بياوريد، مى‌گويند: آيا همچون ابلهان ايمان بياوريم؟! بدانيد اين‌ها همان ابلهانند؛ ولى نمى‌دانند». [3] بنابر اين در يك محاسبه دقيق، حماقت آن‌ها و هوشيارى مؤمنان روشن مى‌شود؛ چه آن كه خط نفاق، خواه ناخواه خود را نشان مى‌دهد و سبب رسوايى دنيا و آخرت مى‌شود و منافقان، سرمايه‌هاى اصلى خود را از دست مى‌دهند؛ بى آن كه بهره‌اى براى‌

[1] كلمات قصار، 40.

[2] كلمات قصار، 41.

[3] بقره، آيه 13.