يافتند و اموال بيت المال به ملك خصوصى آن‌ها در آمد و فرياد محرومان به آسمان بلند شد. بعد از او خورشيد فروزان عدالت از پشت ابرهاى تيره نمايان گشت و حكومت اسلامى به شكل حكومت عصر پيغمبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله در آمد.

در اين كه جمله‌هاى سه گانه اوّل، عطف تفسيرى است و يك مطلب را (طلوع خورشيد ولايت حق) با چند تعبير بيان مى‌كند يا هر يك اشاره به نكته‌اى است، در ميان مفسّران نهج البلاغه گفتگوست؛ ولى حق اين است كه هر يك معناى خاص خود را دارد؛ زيرا خورشيد به هنگام طلوع، سه مرحله را مى‌پيمايد: نخست بيرون آمدن از پشت افق، سپس گسترده شدن شعاع آن بر پهنه زمين و سرانجام بالا آمدن و در وسط آسمان قرار گرفتن و آشكار شدن براى همگان است.

اين جمله‌هاى سه گانه هر يك اشاره به يكى از اين مراحل سه گانه دارد؛ يعنى خورشيد ولايت طلوع كرد و شعاع خود را بر صفحه زمين گسترانيد و سپس بالا آمد و در دل آسمان جاى گرفت.

و در ادامه مى‌افزايد: «خداوند گروهى را به گروه ديگر مبدّل ساخت و روزگار ديگرى را به جاى روزگار موجود نشاند و ما از پيش در انتظار دگرگونى‌هايى بوديم؛ همچون كسى كه در خشكسالى در انتظار باران باشد» (و استبدل اللّه بقوم قوما، و بيوم يوما؛ و انتظرنا الغير انتظار المجدب المطر).

اين تعبيرات به خوبى نشان مى‌دهد كه حوادث مربوط به عثمان، غير منتظره نبود؛ زيرا هر شخص هوشيارى پيش بينى مى‌كرد كه اين حكومت فاميلى كه همه مقدرات يك كشور پهناور را به دست يك فاميل و اقوام و بستگان خود بسپارد پايدار نخواهد ماند، و نطفه يك شورش و قيام عمومى را در دل خود پرورش مى‌دهد. اين يك سنت الهى در تمام طول تاريخ است.

آن‌ها كه بر اين سخن ايراد گرفته‌اند كه آيا على عليه السّلام انتظار قتل عثمان را مى‌كشيد؟ از نكته بالا غفلت كرده‌اند كه اين گونه حوادث براى هيچ هوشيارى دور از انتظار نيست و به‌