هذه الأرض الّتي جعلتها قرارا للأنام، و مدرجا [1] للهوامّ‌ [2] و الأنعام، و ما لا يحصى ممّا يرى و ما لا يرى).

اين عبارات، نشانه احاطه علمى امام عليه السّلام به تمام جانداران روى زمين است كه شامل انسان‌ها و انواع حيوانات اهلى و غير اهلى و حتى جاندارانى است كه به علت كوچكى اندام به چشم نمى‌آيند؛ مانند انواع ميكرب‌ها و ويروس‌ها.

جمعى از شارحان نهج البلاغه «ما لا يرى» را اشاره به جانورانى دانسته‌اند كه در حال عادى در بيابان‌ها پراكنده‌اند و كمتر كسى آن‌ها را مى‌بيند و گفته‌اند: اگر در شب تاريك، آتشى در بيابان روشن شود در گرداگرد آن، جانورانى اجتماع مى‌كنند كه انسان آن‌ها را نديده است؛ ولى با توجه با كشفيّات جديد درباره جانداران ذرّه‌بينى كه با چشم غير مسلّح ديده نمى‌شود به اين گونه تفسيرها نياز نيست؛ زيرا گروهى از جانداران هستند كه هيچ وقت به چشم نمى‌آيند. اين بيان، يكى از كرامات مولا عليه السّلام است كه پرده از روى حقيقتى كه در آن زمان از همگان مخفى بوده، برداشته است.

در مورد انسان، تعبير به قرار (محل استقرار و اقامت) شده و در مورد حيوانات، تعبير «مدرج» (محل سير آرام و تدريجى) آمده است؛ اين تفاوت تعبير، ممكن است اشاره به اين باشد كه جنب و جوش و حركت در حيوانات، بيش از انسان‌هاست.

امام عليه السّلام در سوّمين ويژگى ذات پاك خدا در اين دعاى پر معنا عرضه دارد: «و اى پروردگار كوه‌هاى محكم و استوار كه آن‌ها را براى زمين به منزله ميخ‌هاى محكم و براى خلق، تكيه‌گاه مطمئنى ساختى» (و ربّ الجبال الرّواسي‌ [3] الّتى جعلتها للأرض أوتادا [4]، و للخلق اعتمادا).

[1] «مدرج» از ماده «دروج» به معناى پيمودن راه است و مدرج به محل پيمودن راه گفته مى‌شود.

[2] «هوام» جمع «هامّة» به معناى حشرات و حيوانات كوچك، همچون موش و مار آمده است.

[3] «رواسى» جمع «راسية» به معناى استوار و پابرجاست.

[4] «اوتاد» جمع «وتد» (بر وزن نمد) به معناى ميخ است و از ماده «وتد» (بر وزن وقت) به معناى ثابت ساختن چيزى گرفته شده است.