بريدگى درّه‌ها و قلّه كوه‌ها مسكن داد؛ پرندگانى كه داراى بال‌هاى مختلف و شكل‌هاى گوناگون‌اند؛ آن‌ها كه زمامشان در دست پروردگار است و در مسيرى كه تعيين فرموده در حركتند و به وسيله بال‌هاى خويش در فراخناى هواى گسترده و در فضاى پهناور به پرواز در مى‌آيند.

خدا آن‌ها را با اشكال شگفت‌آورى از نظر صورت ظاهر پديد آورد و پيكرشان را با استخوان‌هاى به هم پيوسته كه پوشيده (از گوشت) شده تركيب نمود؛ بعضى را به سبب سنگينى جسمشان از اين كه به آسانى در هوا پرواز كنند بازداشت و چنان قرار داد كه بتوانند (در نزديكى زمين) بال و پر بزنند (ولى به سبك وزنان اجازه داد در اوج آسمان به پرواز در آيند) با قدرت دقيق و آفرينش لطيف خويش، پرندگان را به رنگ‌هاى گوناگونى رنگ آميزى كرد. بعضى تنها يك رنگ دارند بى آن كه رنگ ديگرى با آن مخلوط باشد و بعضى آن‌ها تمام بدنشان يك رنگ دارد؛ جز طوقى كه رنگ ديگر بر دور گردنشان است.

شرح و تفسير آفرينش انواع پرندگان‌

مهم‌ترين اصول اعتقادى ما معرفة اللّه است كه بخش عظيمى از قرآن مجيد را تشكيل مى‌دهد هدف نهايى اين خطبه نيز همين است. به طور مسلّم اگر پايه‌هاى معرفت و عشق به خدا محكم شود، اعمال و رفتار انسان اصلاح مى‌شود.

ام عليه السّلام در اين خطبه، شگفتى‌هاى آفرينش را كه از وجود خدا، علم و قدرت بى‌پايان او حكايت مى‌كند، بيان مى‌فرمايد؛ به ويژه دست ما را مى‌گيرد و در جهان پرندگان به پرواز در مى‌آورد و بخش مهمى از عجايب خلقت آن‌ها را بازگو مى‌كند؛ سپس ما را به دنياى شگفت‌انگيز طاووس مى‌برد و با چنان فصاحت و بلاغتى شگفتى‌هاى آن را بيان مى‌كند كه عقل، حيران مى‌ماند ولى اختيار، زبان را به حمد و تسبيح خالق اين موجودات به گردش در مى‌آورد.