وارد شده بود ريشه‌كن كرد و احكامى را كه اكنون نزد ما روشن است بيان داشت؛ بنابر اين كسى كه جز اسلام آيينى برگزيند شقاوت و بدبختى دامن او را خواهد گرفت، دستگيره ايمانش از هم گسسته، سقوط او شديد و سرانجام، اندوهى طولانى و عذابى مهلك خواهد داشت.

به خدا توكّل مى‌كنم؛ توكّلى همراه با توبه و بازگشت به سوى او و از او هدايت مى‌طلبم، به راهى كه به سوى بهشتش منتهى مى‌شود و به منزلگاه مورد رضايش مى‌رسد.

شرح و تفسير اوصاف ديگرى از پيامبر صلّى اللّه عليه و آله‌

امام عليه السّلام در آغاز خطبه به معرفى پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله و آيين او مى‌پردازد و مى‌فرمايد:

«خداوند او را با نور روشنى بخش و برهان آشكار و طريق واضح و كتاب هدايت كننده، برانگيخت» (ابتعثه بالنّور المضي‌ء، و البرهان الجلىّ، و المنهاج البادي‌ [1] و الكتاب الهادي).

منظور از «نور مضى‌ء» همان نور نبوّت اوست كه همه جا را روشن ساخت و «برهان جلى» اشاره به معجزات آشكار اوست. «منهاج بادى» شريعت واضح او را بيان مى‌كند و «كتاب هادى» قرآن است كه هدايتگر خلايق تا دامنه قيامت است.

بعضى از شارحان نهج البلاغه هر چهار جمله را اشاره به قرآن مى‌دانند كه امام عليه السّلام از زواياى مختلف به آن نگريسته است؛ ولى آن چه در تفسير آن گفتيم كه هر يك به چيزى اشاره مى‌كند، مناسب‌تر به نظر مى‌رسد و جمعى از شارحان نهج البلاغه آن را پذيرفته‌اند.

در هر حال، كلام امام عليه السّلام اشاره به اين دارد كه اركان چهارگانه دعوت پيامبر، از هر نظر

[1] «بادى» از ماده «بدو» (بر وزن سرو) به معناى آشكار شدن و وضوح كامل است و وصف شريعت پيغمبر به بادى اشاره به آن است كه دستورات او مورد پذيرش خردمندان است.