گواه صدق اين گفتار امام عليه السّلام درباره «طلحه و زبير» امورى است كه در تاريخ «جنگ جمل» حتى پيش از آغاز جنگ و رسيدن به قدرت در ميان آن دو تن آشكار شد، كه در نكته‌ها به آن اشاره خواهيم كرد إن شاء اللّه تعالى.

سپس از آن جا كه اين خطبه قبل از «جنگ جمل» ايراد شده است، امام عليه السّلام مردم را دعوت به قيام بر ضدّ پيمان شكنان و آتش افروزان جنگ مى‌كند مى‌فرمايد: (هم اكنون) «گروه طغيانگر و فتنه‌انگيز، به پا خاسته‌اند، كجا هستند پاداش طلبان از خدا (و مجاهدان مخلص؟) كه در برابر آنها بايستند و آتش فتنه را خاموش كنند در حالى كه سنّت‌ها براى آنها بيان شده و از پيش به آنها خبر داده‌اند» (قد قامت الفئة الباغية، فأين المحتسبون‌ [1]! فقد سنّت لهم السّنن، و قدّم لهم الخبر).

«فئه باغيه» اشاره به هر گروهى است كه در برابر حق و پيشواى عادل، قيام كند اين سخن هم درباره «اصحاب جمل» صادق است و هم درباره دار و دسته «معاويه»، چرا كه همه در مقابل حق قيام كردند و لذا درباره «عمّار» كه در جنگ «صفّين» به وسيله لشكر «معاويه» شهيد شد، در كلمات پيامبر صلّى اللّه عليه و آله از قبل آمده است: «يا عمّار تقتلك الفئة الباغية؛ اى عمار! گروه ياغى و طاغى تو را به قتل خواهند رساند» [2].

واژه «محتسبون»، اشاره به كسانى است كه خالصانه و براى خدا كار

[1] «محتسب» از مادّه «حسبه» به معنى كار براى خدا انجام دادن و اجر و پاداش تنها از او خواستن است. واژه «محتسب» گاه به معنى مأمورى كه از طرف حكومت، نظارت بر اجراى احكام دين مى‌كرد آمده است شايد از اين جهت كه اين كار را با انگيزه الهى انجام مى‌داد، يا هدفش رسيدگى به حساب كار مردم بود.

[2] اين روايت در بسيارى از منابع اهل سنت آمده است از جمله «مسند احمد حنبل» و «صحيح مسلم» و «طبقات ابن سعد» و منابع فراوان ديگر. (به احقاق الحق، جلد 8 صفحه 422 مراجعه فرماييد).