و به تعبير ديگر، اتفاق كردند بر اين كه اتفاق نكنند اين پراكندگى سبب شده است كه هر كدام قرآن را به ميل خود تفسير كنند يا به تعبير ديگر، اساس كار خود را بر تفسير به رأى بگذارند. آياتى كه موافق ميلشان است بگيرند و آنچه موافق هوس‌هاى آنها نيست چنان توجيه كنند كه با آن سازگار باشد، به جاى اين كه قرآن را پيشواى خود قرار دهند، خود پيشواى قرآن مى‌شوند، و اين جا است كه نه تنها از قرآن بهره‌اى نمى‌برند بلكه آن را توجيه كننده گمراهى و ضلالت خويش قرار مى‌دهند و از اين طريق بر گمراهى خويش مى‌افزايند.

و در آخرين سخن درباره سرنوشت قرآن در آن عصر و زمان، تعبير جالبى مى‌فرمايد كه از آن بهتر تصور نمى‌شود، مى‌فرمايد: «در آن روز از قرآن نزد آنها، چيزى جز نامش نمى‌ماند، و از آن، جز خطوط و حروفش را نمى‌شناسند!» (فلم يبق عندهم منه إلّا اسمه، و لا يعرفون إلّا خطّه و زبره‌ [1]).

چه بسا قرآن را با زيباترين خطوط بنويسند، و اطراف صفحات و جلدها را تذهيب كنند و شاهكارهاى هنرى در اين زمينه بيافرينند، و قرآن‌ها دست به دست بگردد، و در مساجد با صداى آهسته و بلند به صورت فردى و جمعى تلاوت شود، ولى از محتواى قرآن در ميان آنها خبرى نباشد، درست مثل اين كه داروى شفا بخشى را در شيشه‌هاى زيبا قرار دهند و در ورق‌هاى زرين بپيچند، اما هيچ كس براى درمان بيماريش از آن دارو نخورد.

در اين جا اين سؤال پيش مى‌آيد كه آيا صالحان و مؤمنان و طرفداران قرآن در آن زمان خاموشند؟ گويا امام عليه السّلام در آخرين جمله‌هاى اين فراز ناظر به پاسخ اين سؤال است، مى‌فرمايد: «آنها پيش از اين صالحان و نيكوكاران را به انواع كيفرها مجازات كنند (و همه را تار و مار نمودند تا مانعى بر سر راه‌

[1] «زبر» به معنى نوشتن يا نوشته است (هم به معنى مصدرى آمده و هم اسم مصدر).