شرك و كفر و بت‌پرستى، بر حكومت اسلامى مسلط مى‌شوند، و مردم گرفتار تاريكى جهل و جور و ستم مى‌شوند.

در اين كه: امام عليه السّلام به چه زمانى اشاره مى‌كند؟ آيا زمان خاصى منظور است؟ يا سخنش مفهوم عام دارد و زمانهاى مختلف را- حتى عصر ما را نيز- شامل مى‌شود؟ در ميان مفسّران نهج البلاغه گفتگوست و هر كدام راهى را پيموده‌اند.

ولى با توجه به جمله «سيأتي» كه معمولا خبر از آينده نزديك مى‌دهد، و تعبير «عليكم» و «من بعدي» كه خبر از درك مخاطبينش نسبت به آن دارد، به نظر مى‌رسد اشاره به دوران سيطره «بنى اميه»: «معاويه»، «يزيد» و ديگر حكام آنها كه تمام اين اوصاف بر آن منطبق است باشد.

آرى، آنها بودند كه حق را چنان مخفى كردند كه اگر كسى از آن حمايت مى‌كرد سرش بالاى نيزه بود، يا تنش بالاى دار. كذّابين و وضاعين حديث و متملّقان چاپلوس كه درباره «بنى اميه» و حاميان آنها جعل حديث مى‌كردند و به مداحى مى‌پرداختند بازارشان رونق گرفت، منكرات همه جا آشكار شد و معروف به دست فراموشى سپرده شد. البتّه انكار نمى‌كنيم كه اين جريان در زمانهاى ديگر و حتى در عصر ما رخ داده و مى‌دهد و همه آنها از اصول واحد شناخته شده‌اى پيروى مى‌كنند، ولى منظور امام عليه السّلام در جمله‌هاى بالا عصر تاريك و ظلمانى «بنى اميه» است.

امام عليه السّلام در ادامه اين سخن به وضع قرآن و طرفدارانش در آن زمان تاريك مى‌پردازد و در واقع علت بدبختى مردم آن زمان را كه همان فاصله گرفتن از قرآن است، با بيانى زيبا و گويا شرح مى‌دهد مى‌فرمايد: «در آن روز قرآن و پيروانش هر دو از ميان مردم رانده و تبعيد شوند، آن دو (قرآن و پيروانش) و همگام و همراه يكديگر، و در يك جادّه حركت مى‌كنند ولى كسى پناهشان‌