شرح و تفسير تجلى خداوند بر بندگان در قرآن‌

امام عليه السّلام در اين بخش از خطبه- همان گونه كه شارح بحرانى بيان كرده- نخست اشاره به بعثت پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله مى‌كند و بعد، اهداف بعثت را شرح مى‌دهد و سپس به وسيله‌اى كه از آن براى وصول به اين هدف استفاده كرد، يعنى قرآن مجيد اشاره مى‌فرمايد. مى‌گويد: «خداوند محمّد صلّى اللّه عليه و آله را به حق مبعوث كرد تا بندگانش را از پرستش بتها به عبادت خويش دعوت كند و از اطاعت شيطان به اطاعت خود فرا خواند» (فبعث اللّه محمّدا، صلّى اللّه عليه و آله، بالحقّ ليخرج عبادة من عبادة الأوثان إلى عبادته، و من طاعة الشّيطان إلى طاعته).

چه تعبير گويا و زيبا و فشرده‌اى در مورد هدف بعثت پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله، تعبيرى كه بر دو اصل استوار است: نخست رها كردن عبوديت و پرستش بتها و تمسّك به توحيد در عبادت يعنى عبادت پروردگار، و ديگر رها ساختن از اطاعت شيطان و تمسّك جستن به اطاعت پروردگار.

درست است كه اطاعت شيطان نيز نوعى بت‌پرستى است و بنابر اين داخل در مفهوم جمله اوّل يعنى «عبادة الأوثان» است ولى تقابل اين دو جمله با يكديگر نشان مى‌دهد كه عبادت در معنى خاص خود، يعنى پرستش، به كار رفته است و منظور از اطاعت شيطان، پيروى از فرمان اوست به پرستش. به هر حال «اوثان» (بتها) و شيطان در اين دو جمله مفهوم وسيع و گسترده‌اى دارد كه هر گونه معبودى غير از خدا را شامل مى‌شود، و شياطين انس و جن را در بر مى‌گيرد.

بنابر اين تسليم در برابر حاكمان ظالم، و اطاعت فرمان آنها و تن دادن به‌