جاى خانه‌هاى وسيع، غربت را به جاى ديدار اهل و عيال و ظلمت را به جاى نور پذيرفته‌اند» (حلماء قد ذهبت اضغانهم و جهلاء قد ماتت احقادهم. لا يخشى فجعهم و لا يرجى دفعهم إستبدلوا بظهر الأرض بطنا، و بالسّعة ضيقا، و بالأهل غربة و بالنّور ظلمة).

عجب اين كه در يك جمله، آنها را به عنوان عاقلان توصيف مى‌كند و در جمله بعد به عنوان جاهلان، در واقع، جثّه‌هاى بى‌جانى هستند كه نه عالمند و نه جاهل؛ بلكه وضع حال آنها در يكجا شباهت به عاقلان دارد، چرا كه عداوتى در ميان آنها نيست و در جاى ديگر به جاهلان بى‌خبرى شباهت دارد كه آتش حسد در آنها فرو مرده است؛ همه چيز آنها در يك لحظه دگرگون شده، از روى زمين به درون زمين خزيده‌اند؛ خانه وسيع و نورانى و پر از اهل و عيال را به گور تنگ و تاريك و ظلمانى، و خاموش و تنها مبدّل ساخته‌اند.

و در پايان اين سخن مى‌فرمايد: «آنها (انسانها) به سوى زمين باز مى‌گردند همان‌گونه كه در آغاز از زمين جدا شدند اين در حالى است كه همگى پا برهنه و عريانند!» (فجاءؤوها كما فارقوها حفاة عراة) [1].

اين سخن اشاره به همان چيزى است كه قرآن مجيد بيان فرموده كه: « «مِنْها خَلَقْناكُمْ وَ فِيها نُعِيدُكُمْ وَ مِنْها نُخْرِجُكُمْ تارَةً أُخْرى‌»؛ ما شما را از زمين آفريديم و به زمين باز مى‌گردانيم و بار ديگر شما را از آن (در قيامت) بيرون مى‌آوريم» [2].

آرى! همان‌گونه كه آدم هنگامى كه از خاك آفريده شد همچنين فرزندان او به هنگام تولّد پا برهنه و عريانند به هنگام بازگشت به زمين نيز چنين خواهند

[1] در تفسير اين قسمت از كلام امام عليه السّلام شارحان نهج البلاغه احتمالات متعدد داده‌اند ولى آنچه ما در بالا آورديم از همه متناسب‌تر به نظر مى‌رسد.

[2] طه، آيه 55.