به يقين علم به احكام و موضوعات و راهكارهاى صحيح از اساسى‌ترين پايه‌هاى حكومت است و افراد جاهل هر چند حسن نيّت و تقوا داشته باشند توانايى بر حكومت ندارند و مردم را به خاطر جهل خود به بيراهه مى‌كشانند.

در بيان سوّمين وصف مى‌فرمايد: «والى نبايد خشن بوده باشد كه پيوندهاى مردم را با خشونت خويش قطع كند» (و لا الجافي‌ [1] فيقطعهم بجفائه).

به يقين از واضح‌ترين ويژگيهاى والى عدل، عطوفت و محبّت و نرمش و مداراست و مى‌دانيم پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله با همين نرمش و محبّت، دل‌هاى رميده از حق را در گرداگرد خود جمع كرد و اين يك رحمت بزرگ الهى بود آن گونه كه قرآن مى‌فرمايد: « «فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ»؛ به بركت رحمت الهى در برابر آنان نرم و مهربان شدى، و اگر خشن و سنگ‌دل بودى از اطراف تو پراكنده مى‌شدند» [2].

و در بيان چهارمين وصف مى‌فرمايد: «والى نبايد ستمگر و حيف و ميل كننده اموال (بيت المال) باشد تا تبعيض روا دارد و گروهى را بر گروه ديگرى (بى دليل) مقدّم شمرد» (و لا الحائف‌ [3] للدّول‌ [4] فيتّخذ قوما دون قوم).

اين همان بلايى است كه بر سر «عثمان» خليفه سوّم آمد، و چنان ضربه‌هاى سنگينى بر جامعه اسلامى وارد ساخت كه هرگز آثار آن برچيده نشد؛ اموال بيت المال را در ميان بستگان و دوستان و چاپلوسان و غارتگران تقسيم‌

[1] «جافى» از مادّه «جفا» در اصل به معنى خشونت و دور ساختن و برداشتن چيزى است.

[2] آل عمران، آيه 159.

[3] «حائف» از مادّه «حيف» به معنى جور و ستم است و به گفته راغب در اصل به معنى انحراف در حكم و تبعيض است.

[4] «دول» جمع «دوله» به معنى مال است.