و أعانت عليهم ريب المنون‌ [1]).

اين تعبيرات حساب شده و كوبنده، اشاره به اين است كه دنيا، نه اين كه دنياپرستان را به كمترين چيزى يارى نكرد، بلكه به عكس با تمام قوّت و قدرت براى كوبيدن و پايمال كردن و نابود ساختن آنها بپاخاست و هر چه در توان داشت بر ضدّ آنها بكار گرفت.

جالب، اين كه: در بيان كمكهاى دنيا از كمكهاى بزرگ شروع مى‌كند تا به كوچك مى‌رسد ولى در مورد زيانهايى كه به دنياپرستان رسانده از مراحل پايين‌تر گرفته و به آخرين مرحله كه لگدمال كردن و نابود ساختن است مى‌رساند و اين نهايت فصاحت و بلاغت در بيان حقايق تلخ و ناگوار را نشان مى‌دهد و نهايت بى‌وفايى و پستى دنيا را آشكار مى‌سازد.

سپس امام در يك نتيجه‌گيرى روشن مى‌فرمايد: «شما با چشم خود ديديد (و در تواريخ خوانديد) كه دنيا در برابر دنياپرستان و كسانى كه آن را بر همه چيز مقدّم مى‌داشتند و بر آن تكيه مى‌كردند، هنگام كوچ هميشگى از آن چهره در هم كشيد و خود را كاملا ناآشنا جلوه داد» (فقد رأيتم تنكّرها لمن دان لها و آثرها و أخلد [2] إليها حين ظعنوا عنها لفراق الأبد).

«آيا دنيا براى دنياپرستان زاد و توشه‌اى جز گرسنگى فراهم كرد؟ و جز فشار و تنگى محلّى براى آنها آماده ساخت؟ و جز ظلمت و تاريكى براى آنها نورى مهيّا نمود؟ (نه هرگز، بلكه آنها را در گورهايى تنگ و تاريك و وحشتناك جاى داد) و سرانجام آيا جز ندامت چيزى براى آنها ببار آورد» (و هل زوّدتهم إلّا

[1] «ريب المنون»: «ريب» به معنى شكّى است كه سرانجام پرده از روى آن برداشته شود و به يقين برسد و «منون» به معنى مرگ است و «ريب المنون» به معنى مرگ احتمالى و گاه به معنى حوادث سخت روزگار، مى‌آيد كه در آغاز مشكوك است و بعد به يقين مى‌پيوندد.

[2] «أخلد» از مادّه «اخلاد» و از ريشه «خلود» گرفته شده است و جمله «أخلد اليها» به اين معناست كه دنياپرستان نهايت تمايل به دنيا را دارند و گويى به آن چسبيده‌اند.