حتّى اشياى متضاد، با يكديگر همكارى دارند و از جمع ميان ضدّين نتايج عالى برمى‌خيزند! اشباه و نظاير به هم مى‌پيوندند و مجموعه كاملى را به وجود مى‌آورند و تنوّع عجيبى كه در ميان موجودات از نظر حدود و اندازه‌ها و غرايز و هيئت‌ها وجود دارد، مجموعه بديع و شگفت‌انگيزى ايجاد كرده، كه عالى‌ترين دليل بر قدرت خالق و علم بى‌پايان اوست.

جمعى از «مفسّران نهج البلاغه» «قرائن» را در عبارت فوق به معناى نفوس آدمى گرفته‌اند، كه خداوند آنها را با بدن‌ها كه در ظاهر با هم متضادّند- يكى از عالم مادّه و ديگرى از عالم مجرّدات است- پيوند داده است.

گرچه يكى از معانى «قرينه» (كه جمع آن قرائن است)، در لغت، «نفس انسانى» شمرده شده؛ ولى دليلى ندارد كه جمله فوق را محدود به نفوس انسانى كنيم؛ بلكه هدف، بيان جمع ميان اضداد و وصل قرينه‌ها و همگون‌ها در سرتاسر جهان آفرينش است كه وجود انسان يكى از مصاديق آن مى‌باشد و اصولا اطلاق «قرينه» به نفس انسان، به خاطر مقرون بودن آن با بدن انسان است.

امام عليه السّلام در پايان اين سخن، در يك نتيجه‌گيرى روشن مى‌فرمايد: «اينها مخلوقات شگفت‌انگيزى است كه خداوند آفرينش آنها را استوار و توأم با حكمت ساخت و آن سان كه مى‌خواست ايجاد و ابداع فرمود». (بدايا خلائق أحكم صنعها، و فطرها على ما أراد و ابتدعها)! [1].

نكته روشن‌ترين راه خداشناسى‌

تاكيد امام بر اين نكته كه به كنه ذات خدا نينديشيد! بلكه در جهان آفرينش و

[1] جمله بالا از نظر تركيب نحوى چنين است: «بدايا» خبر است براى مبتداى محذوفى كه «هذه» باشد و اضافه «بدايا» به «خلائق» از قبيل اضافه صفت به موصوف است كه در اصل به معناى «خلائق بدايا» است، «بدايا» جمع «بديئه» به معناى موجود بديع و شگفت‌انگيز است.