و در ادامه مى‌افزايد: «روزگار به سان درنده خطرناكى حمله‌ور مى‌شود و باطل بعد از مدّت‌ها سكوت، همچون شتر نر نعره بر مى‌آورد!». (وصال‌ [1] الدّهر صيال السّبع العقور [2]، و هدر [3] فنيق‌ [4] الباطل بعد كظوم‌ [5]).

آرى گروه‌هاى منافق و پس مانده‌هاى دوران جاهليّت- كه از صحنه جامعه اسلامى عقب رانده شده بودند- بار ديگر بر اثر ضعف طرفداران حق، به صحنه مى‌آيند و آزادانه فرياد مى‌كشند.

در اين هنگام، تمام ارزش‌ها، ضد ارزش و ضد ارزش‌ها، ارزش مى‌شود: «مردم در شكستن قوانين الهى هم دست مى‌شوند، و در فاصله گرفتن از دين متّحد مى‌گردند، براى دروغ گفتن، پيمان دوستى مى‌بندند و در برابر صدق و راستى، دشمنى مى‌ورزند». (و تواخى النّاس على الفجور، و تهاجروا على الدّين، و تحابّوا على الكذب، و تباغضوا على الصّدق).

و به اين ترتيب، به مقتضاى «ألنّاس على دين ملوكهم» اين حاكمان فاسق و فاجر و بى‌دين و كذّاب، مردم را به اين صفات مى‌كشانند و صحنه جامعه اسلامى به كلّى تيره و تار مى‌شود.

با اين كه دين، شامل ترك دروغ و فجور مى‌باشد و هجرت از دين، به معناى هجرت از همه اين ارزش‌ها است؛ ولى امام عليه السّلام به طور خاص، روى مسأله فجور و كذب تكيه مى‌كند؛ چرا كه در ميان پديده‌هاى شوم حكومت‌هاى خودكامه بى‌دين،

[1] «صال» از مادّه «صول» (بر وزن قول) به معناى پريدن روى چيزى است.

[2] «عقور» از مادّه «عقر» (بر وزن قفل) در اصل به معناى اساس و ريشه چيزى است و به معناى پى كردن شتر و گاز گرفتن و دريدن نيز آمده است.

[3] «هدر» از مادّه «هدير» (بر وزن قدير) به معناى صدا را در گلو گرداندن و فرياد كشيدن است.

[4] «فنيق» به معناى حيوان نر، يا شتر نرى است كه مورد احترام است و كمتر بر آن سوار مى‌شوند.

[5] «كظوم» و «كظم» (بر وزن هضم) در اصل به معناى بستن سر مشك است و به سكوت كردن و فرو بردن خشم و غضب نيز اطلاق مى‌شود.