نكته عالمان واقعى كيانند؟

امام عليه السّلام در اين بخش از خطبه، اوصاف عالمان واقعى و عالم نمايان را به خوبى روشن ساخته و نخستين وصف آنها را نشناختن قدر خويش بيان فرموده. نه قدر خود را در برابر عظمت خدا مى‌دانند و نه قدرت خود را در برابر اجتماع و نه در برابر خودش. و آن كس كه قدر و پايه خويش را نشناسد. در ميان امواج جهل و بدبختى سرگردان خواهد شد و سرانجام خدا او را به حال خودش وامى‌گذارد و در بيابان زندگى حيران مى‌گردد؛ جز مواهب مادّى را به رسميّت نمى‌شناسد؛ دنيا را آب و آخرت را سراب مى‌پندارد؛ حلال و حرام، و حق و باطل براى او يكسان است؛ ضدّ ارزش‌ها در نظرش ارزش، و ارزش‌ها در نظرش رنگ باخته و بى‌ارزش مى‌شوند.

چنان به دنبال مال و مقام مى‌دود كه گويى اوجب واجبات است و چنان در برابر وظايف واجب خود سستى مى‌ورزد، كه گويى از محرّمات است.

در خطبه «هفدهم» امام عليه السّلام بحث‌هاى بيشترى در اين زمينه بيان فرموده و داد سخن داده است، به شرح و تفسير ما از آن خطبه، در جلد اوّل، صفحه 583 مراجعه فرماييد.